Mavzu: eritmalar. Eruvchanlikva erigan moddaning massa ulushi

aralashtirish
yoki 
krest
qoidasi
degan qoidadan foydalaniladi. 
Buni quyidagi misollarda ko’rib chiqaylik: 1) 70% li eritma va suvdan 30% li 
eritma va 2) 50% li va 8% li eritmalardan foydalanib 20% li eritma tayyorlash 
talab qilinadi. 
1. Agar yuqoriroq foizli eritmadan ma’lum foizli eritma suv bilan suyultirib 
tayyorlash talab qilinsa, krestning chap tomonini yuqori qismiga foizni 
ko’rsatuvchi son, pastki qismiga esa 0 qo’yiladi. Krest o’rtasiga tayyorlanishi 
lozim bo’lgan eritma foizi qo’yiladi va krest bo’yicha sonlar ayriladi.



100
20



100
100
20


Eritma tarkibi 
Eritmaning ma’lum miqdorida 
erugan modda olish
(g yoki kg dа) 
Erituvchining ma’lum hаjmiga 
nisbatan erigan modda miqdori 
70
30 
30 
0 40 

---

Ushbu sxemaga muvofiq 30 og’irlik qism 70% li eritmaga 40 og’irlik qism 
suv qo’shilganda 30% li eritma hosil bo’ladi. 
Ikki xil foizli eritmlardan ma’lum bir foizli eritma tayorlash zarur bo’lganda 
foizi yuqoriroq bo’lgani krestning chap qismini yuqorisiga, foizi kichik bo’lgani 
pastga qo’yiladi va krest bo’yicha ayrib tashlanadi. 
Ushbu sxemaga muvofiq 12 og’irlik qism 50% li eritmaga 30 og’irlik qism 
8% li eritmadan qo’shilsa 20% li eritma hosil bo’ladi. Qancha eritma tayyorlash 
lozim bo’lsa sxema bo’yicha hisoblab topiladi. 
Eritmalarning texnikada, qishloq xo’jaligidagi va turmushdagi 
ahamiyati. 
Eritmalar turmushda va xalq xo’jaligining turli sohalarida keng miqyosda 
qo’llaniladi. eritmalar tabiatda ulkan ahamiyatga ega. Masalan, oddiy eritmalardan 
ulkan qatlamdagi ko’pgina tog’ jinslari hosil bo’ladi. O’simliklar tuproqdan 
o’zlarining o’sishlari uchun zarur bo’lgan tuzlarni faqat eritmalar ko’rinishida 
o’zlashtiradilar. SHuning uchun tuproqqa o’z vaqtida qat’iy tartibda mineral 
o’g’itlarning berilishi hosildorlikning oshirish garovidir. Bundan tashqari qishloq 
xo’jaligida ayrim zararkunandalarga qarshi kurashuvchi vositalardan ham 
eritmalar ko’rinishida foydalaniladi. 
Hayvon va insonlar oziq-ovqatlarni o’zlashtirish jarayoni ularning oziq-
ovqatlarni hazm qilish organlarida bu birikmalar suvda eruvchan birikmalarga 
o’tishi orqali sodir bo’ladi. Moddalarning suvda eruvchan holatiga o’tishi 
moddalar orasida kimyoviy reaktsiyalarning tez borishini ta’minlaydi. Texnikada 
va transportlarda ham eritmalar keng qo’llaniladi. Natijada berilgan 
kontsentratsiyadagi eritmalarning olinishi muhim ahamiyatga ega ulkan transport 
vositalarini harakatga keltiradigan akkumlyatorlarda ham sul’fat kislotasining 
ma’lum kontsentratsiyadagi eritmasi ishlatiladi. Tog’ jinslaridan oltin, kumush va 
qimmatbaho platina metallarini ajratib olishda ham NaCN, H
2
SO
4
, HNO
3
, HCl 
ishqorlar va boshqa ko’pgina tuzlarning eritmalaridan foydalaniladi.
 
TVCHDPI Kimyo kafedrasi
tayanch doktoranti
 
 

 
N.M.Qutlimuratov 
50 12 
20
8 30