«moliyaviy hisob»

Jami 

1300 kg                  

1 072 100 so’m 

560 kg          

454 720 so’m 

740 kg               

617 380 so’m 

 

1-jadval. Ishlab chiqarishga kiritilgan TMZ lar tannarxini AVECO 

usulida hisoblash. 

 

 

   

  

**

 

 

Agar  TMZ  larni  hisobga  olishning  davriy  tizimi  qo‘llanilganda  yil  davomida 

(kvartal  yoki  oyda)  bunday  hisob-kitob  amalga  oshirilmasdi.  Haqiqatda  qancha 

Tovar-moddiy  zahiralar  ishlatilganini  qoldiq  zahirani  inventarizatsiya  qilish 

natijasida  aniqlanadi.  Inventarizatsiya  yakunlangunga  qadar  ishlatilgan  TMZ 

tannarxini  aniqlab  bo‘lmaydi.  Inventarizatsiyadan  so‘ng  sarflangan  TMZ  lar 

tannarxi quyidagi formula orqali aniqlanadi: 

 

 

 

 

 

+ 

= 

- 

---

12 

 

Davriy hisob tizimi qo‘llanilganda Tovar moiddiy zahiralarning balans qoldig‘i 

to inventarizatsiya o‘tkazilmagunga qadar boshlang‘ish holatida qoladi. 

2-jadval 

№ 

Sana 

Xaridlar 

Sarflar 

Qoldiq 

 

1.07 ga 

 

 

0 

1 

2.07 

200 kg x 800 so‘m = 

160 000 so‘m 

 

160 000 so‘m 

2 

9.07 

600 kg x 816 so‘m = 

489 600 so‘m 

 

489 000 so‘m 

3 

12.07 

 

360 kg  

 

4 

20.07 

 

200 kg  

 

5 

25.07 

500 kg x 845 so‘m = 

422 500 so‘m 

 

422 500 so‘m 

Jami 

1300 kg                  

1 072 100 so’m 

560 kg          

461 827,688 so’m 

740 kg               

610 272,302 so’m 

 

2-jadval. Ishlab chiqarishga kiritilgan TMZ lar tannarxini AVECO 

usulida davriy hisob tizimiada hisoblash. 

 

 

 

 

 

 

Olingan bo’yoq – 1300 kg (200 + 600 + 500), pul o’lchovida – 1 072,1 ming 

so’m.  Ishlab  chiqarishga  sarflangan  bo’yoq  560  kg,  pul  o’lchovida  461 827,688 

so’m (560 x 824,6923). 

Oy oxiriga qoldiq 740 kg (1300 - 560), pul o’lchovida 610 272,302 so’m (740 x 

824,6923) ni tashkil etdi. 

 

Bo’yoqning 

o’rtacha 

bahosi 

Davr boshiga 

zahira tannarxi 

Davr boshiga 

zahira hajmi 

Xaridlar 

tannarxi 

824,6923 

0 + 1 072 100 

0 + 1 300 

Xaridlar 

hajmi 

= 

+ 

+ 

= 

= 

---

13 

 

Birinchi  partiya  baholari, ishlar  chiqarishga  ham  birinchi  chiqarish  (birinchi 

zahiraga  qabul  qiligan  birinchisi    ishlab   chiqarishga –  ―first in  first out‖),    FIFO  

usuli    eng    eski    bo‘lgan    TMZlarni  birinchi  navbatda  sotilishi,  keyinroq  qabul 

qilingan  haridlar  davr  ohiriga zahira  bo‘lib  qolishini  nazarda  tutadi.

 

FIFO usulida 

ishlab  chiqarishga birinchi sotib olingan materiallar partiyasi bo‘yicha baholanadi, 

so‘ngra  ikkinchi  partiya  bahosi  bo‘yicha  va  hokazo.  FIFO  usulida  xom-ashyo, 

materiallar va tovarlar kelib tushish tartibi bo‘yicha baholanadi. Bu shundan dalolat 

beradiki,  materiallar  tannarxining  qismi  sifatida  nisbati  oldingi  bahoda  haqiqatda 

ushbu  materiallar  yuqori  yoki  past  narxda  sotib  olinganligidan  qat‘iy  nazar, 

sarflanadi.  Materiallarning  bahosi  ularning  joriy  bahosini  aks  ettiradi.  Inflyatsiya 

davrida FIFO usulidan qo‘llanilsa, sof foydaning eng yuqori darajasiga erishiladi. 

Bu  usulda  ishlab  chiqarishga  sarflangan  xom-ashyo  va  materiallar  tannarxini 

aniqlashni ham yuqoridagi misol ma‘lumotlari asosida ko‘rib chiqamiz: 

 Misol. Tekstil korxonasi inyul oyi mobaynida bo‘yoq sotib olish va ishlatishga 

doir quyidagi operatsiyalarni bajardi: 

2 iyulda 1 kg mi 800 so‘mdan 200 kg bo‘yoq olindi; 

9 iyulda 1 kg mi 816 so‘mdan 600 kg bo‘yoq olindi; 

12 iyulda 360 kg bo‘yoq ishlab chiqarishga kiritildi; 

20 iyulda 200 kg bo‘yoq ishlab chiqarishga kiritildi; 

25 iyulda 1 kg mi 845 so‘mdan 500 kg bo‘yoq olindi; 

1 iyul holatiga korxonada bo‘yoq zahirasi mavjud emas. 

Korxnona  TMZ  larni  hisobga  olishning  uzluksiz  hisob  tizimidan  foydalanadi. 

Bu  tizimga  binoan  hisobot  davrida  ishlatilgan  barcha  TMZ  lar  ishlatilgan 

sanasidayoq hisobga olinadi va tannarxi aniqlanadi. 

 

 

 

 

 

 

---

14 

 

3-jadval 

№  Sana 

Xaridlar 

Sarflar 

Qoldiq 

 

1.07 ga 

 

 

0 

1 

2.07 

200 kg x 800 so‘m 

= 160 000 so‘m 

 

200 kg x 800 so‘m = 

160 000 so‘m – 1partiya  

2 

9.07 

600 kg x 816 so‘m 

= 489 600 so‘m 

 

600 kg x 816 so‘m = 

489 600 so‘m – 2 partiya 

200 kg x 800 so‘m = 

160 000 so‘m – 1partiya