15
Olingan bo’yoq – 1300 kg (200 + 600 + 500), pul o’lchovida – 1 072,1 ming
so’m. Ishlab chiqarishga berilgan bo’yoq 560 kg, pul o’lchovida 463, 76 ming so’m.
Oy oxiriga qoldiq 740 kg (1300 - 560), pul o’lchovida 618, 34 ming so’m
(1 072, 1 – 453, 76) ni tashkil etdi.
Agar TMZ larni hisobga olishning davriy tizimi qo‘llanilganda yil davomida
(kvartal yoki oyda) bunday hisob-kitob amalga oshirilmasdi. Haqiqatda qancha
Tovar-moddiy zahiralar ishlatilganini qoldiq zahirani inventarizatsiya qilish
natijasida aniqlanadi. Inventarizatsiya yakunlangunga qadar ishlatilgan TMZ
tannarxini aniqlab bo‘lmaydi. Inventarizatsiyadan so‘ng sarflangan TMZ lar
tannarxi quyidagi formula orqali aniqlanadi:
4-jadval
№
Sana
Xaridlar
Sarflar
Qoldiq
1.07 ga
0
1
2.07
200 kg x 800 so‘m =
160 000 so‘m
2
9.07
600 kg x 816 so‘m =
489 600 so‘m
3
12.07
360 kg
[(200x800) +
(160x816)] =
290 560 so‘m
4
20.07
200 kg
(200 x 816) =
163 200 so‘m
(davomi keyingi betda)
+
=
-
16
4-jadval (davomi)
5
25.07
500 kg x 845 so‘m =
422 500 so‘m
Jami
1300 kg
1 072 100 so’m
560 kg
453 760 so’m
740 kg
618 340 so’m
4-jadval. Ishlab chiqarishga kiritilgan TMZ lar tannarxini FIFO usulida
davriy hisob tizimida hisoblash.
Olingan bo’yoq – 1300 kg (200 + 600 + 500), pul o’lchovida – 1 072,1 ming
so’m.
Ishlab chiqarishga berilgan bo’yoq - 560 kg. Pul o’lchovida quyidagi
na’munada: 200 kg 800 so’m narxda hisobga olindi, 360 kg esa 816 so’m narx
bo’yicha. Jami sarflangan bo’yoq tannarxi 463, 76 ming so’m [(200 x 800) + (360
x 816)] dan iborat bo’ldi.
Oy oxiriga qoldiq 740 kg (1300 - 560), pul o’lchovida 618, 34 ming so’m
[(240 x 816) + (500 x 845)] ni tashkil etdi.
FIFO usuliga qarama-qarshi bo‘lgan oxirgi qabul qilingan partiya bahosi
ishlab chiqarishga birinchi chiqarish usul- (oxirgisi zahiraga birinchisi
ishlab
chiqarishga – ―last in first out‖) degan (LIFO) usulidir. Bunda sotilgan TMZlarning
qiymati
eng keyingi haridlarga asoslangan bo‘lib, davr ohiriga qolgan
TMZ zahirasi eng avvalgi mavjud bo‘lgan buyumlar qiymati bo‘yicha baholanadi.
LIFO usulida materiallar ishlab chiqarishga avval oxirgi partiya tannarxi
bo‘yicha yoziladi, so‘ngra avvalgi partiya va hokazo. Zahirada qolgan materiallar
qiymati hisobot davrining oxirida birinchi sotib olingan material tannarxi bo‘yicha
hisoblanadi. LIFO usulidan foydalanish inflyatsiya davrida eng past foydani,
deflyatsiya, ya‘ni narxlarning pasayishi vaqtida eng yuqori foydani keltiradi.
Bu usulda ishlab chiqarishga sarflangan xom-ashyo va materiallar tannarxini
aniqlashni ham yuqoridagi misol ma‘lumotlari asosida ko‘rib chiqamiz:
17
Misol.
Korxnona TMZ larni hisobga olishning uzluksiz hisob tizimidan
foydalanadi. Bu tizimga binoan hisobot davrida ishlatilgan barcha TMZ lar
ishlatilgan sanasidayoq hisobga olinadi va tannarxi aniqlanadi.
5-jadval
№
Sana
Xaridlar
Sarflar
Qoldiq
1.07
0
1
2.07
200 kg x 800 so‘m =
160 000 so‘m
200 kg x 800 so‘m = 160 000
so‘m – 1partiya
2
9.07
600 kg x 816 so‘m =
489 600 so‘m
600 kg x 816 so‘m = 489 600
so‘m – 2 partiya
200 kg x 800 so‘m = 160 000
so‘m – 1partiya
Do'stlaringiz bilan baham: