|
Huquqiy ong va jamiyat
Tarixiy manbalar yozilgan huquqning (jumladan, rim huquqinihg) vujudga kelishi azaldan amal qilib kelgan cidatlarning yozuv shakliga o'tishi orqali sodir bo'lganligini ko'rsatadi. Shunday qilib, huquq tartibsizlik va boshboshdoqlikni oldini olishning madaniylashgan vositasi sifatida yuzaga chiqadi.
Huquq jamiyatning madaniy darajasidan yuqori bo'la olmaydi. Shuning uchun biz shaxsiy erkinlik ko'rsatkichlarini yuqoriga ko'tarishga har qancha urinmaylik, jamiyat madaniyatining umumiy darajasi pastligi uni baribir pastga tortaveradi.
Ijtimoiy-psixologik darajada huquqiy onginsonga huquqiy normalarga muvofiq mo'ljal olishga va uning boshqa jismoniy va yuridik shaxslar bilan, davlat va jamiyat bilan bo'ladigan o'z munosabatlarini boshqarishga imkon beruvchi hissiyotlar, odatlaf va tasawurlar yig'indisidan iborat.
Huquqiy ong - bu kishilar ongida ularning o'zaro munosabat-larining, ularriing mavjud ijtimoiy hodisalarga munosabatining, tashkilot va muassasalar faoliyatining adolat va adolatsizlik, ularning qonunga muvofiqligi yoki nomuvofiqligi nuqtayi nazaridan aks etishidir. Agar davlat yoki jamiyatda kishilarning huquqiy ongi qanchalik yuqori darajada bo'lsa, unda mavjud bo'lgan huquqiy normalar shunchalik darajada ixtiyoriy amalga oshiriladi. Huquqiy ong huquqiy bilimlar asosida shakllanadi va huquqiy madaniyat orqali amal qiladi.
Kishilarning huquqiy ongi va huquqiy madaniyati yuqori bo'lsa, jamiyat barqaror rivojlanadi va, aksincha, barqaror jamiyat huquqiy ong va huquqiy madaniyatning rivojlanishi uchun sharok yaratadi. Demak, ular o'zaro aloqadorlikda bo'ladi.
Huquqiy madaniyat — fuqarolarning yetukligi ongliligini ko'rsatuvchi mezon. «Huquqiy madaniyat» tushunchasi huquqning rivojlanish darajasi, aholining o'z huquq va majburiyatlarini, qonunlarning holatini tushunish darajasi, huquqni amalga oshirish ishlarining tashkil etilish darajasi, huquqning obro'yi singari elementlardan tashkil topadi. Huquqiy madaniyatga huquq fanining rivojlanish darajasi, huquqni tashviqot qilishning qanday yo'lga qo'yilganligi, madaniyatnim umumiy darajasi ta'sir qiladi. Huquqiy madaniyat huquqiy ongning amrtyoti, ya'ni huquqni qo'llash, uni amaliyotga tatbiq etishdir. Shaxs qanchakk haquqiy bilimga ega bo'lmasin, qonun va boshqa qoidalarga amal qilrriaia, u jamiyatga katta zarar keltiradi. Bu huquqiy madaniyatsizlikdir.
Huquqiy madaniyatni shakllantirish uchun o'fta umumta'lim mak-tablarida, akademik litsey va kasb-hunar kollejlarida, ofiy ta'lim muassa-salarida huquqshunoslik bo'yicha o'quv kurslari tassbjal etilgan. Undan tashqari, aholi uchun maxsus adabiyotlar chiqarilmoqda, gazetalarda shu haqda maqolalar, radio va televideniyeda maxsus eshittirish va ko'rsatuvlar tashkil etilmoqda. Huquqiy bilimlar bo'yicha respublikamizda maxsus gazetalar va jurnallar chop etilmoqda hamda advokatlar konsultatsiyasi punktlari ishlab turibdi.
Mamlakatimizda huquqiy demokratik davlat qurmoqchi ekanmiz fuqarolarni huquqiy tarbiyalash zaruriyati doimo dolzarb masala bo'lib qoladi. Chunki fuqaroning huquqiy bilimi bo'lmasa, u oddiy masalalarda ham qiynalib qolishi hech gap emas. Shu sababli 1997-yil 29-avgustda O'zbekiston Respublikasi Oliy MajUsi «Jamiyatda huquqiy madaniyatni yuksaltirish milliy dasturi»ni qabul qildi. Dastur fuqaro, jamiyat va -davlatning o'zaro munosabatlarida aholining huquqiy madaniyati va ijtimoi/ faolligini yuksaltirish, fuqarolarning huquqiy ta'limi va huquqiy tarbiyasini takomillashtirish, davlat organlari xodimlari, mansabdor shaxslar va fuqarolarning huquqiy savodxonligini oshirish, yuridik kadrlarni tayyorlash, qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish, huquqiy madaniyatni yuksaltirishning ilmiy asoslarini tadqiq etish kabi masalalarni o'z ichiga oladi. Ushbu dasturni bajarish bo'yicha aholining huquqiy bilimlarini yuksaltirishga mo'ljallangan ko'p qirrali bir qator ishlar amalga oshirilmoqda.
Xulosa qilib shuni aytish kerakki, jamiyatning ma’naviy hayoti va O’zbekistonda ma’naviy yangilanish masalalari yuqorida ko’rsatilib o’tilganidek, kishilarning ma’naviy olamini rivojlantirishga, jamiyatning ma’naviy qiyofasini yaxshilashga va bu bilan ijtimoiy – iqtisodiy taraqqiyotni tezlashtirishga, pirovard natijada Vatan ravnaqi, yurt tinchligi va xalq farovonligini yuksaltirishga qaratilgan.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1. Karimov I.A. Biz fidoyi vatanparvarlarga tayanamiz. Xalq so„zi, 1993 yil 19 fevral.
2. Karimov I.A. Bizdan ozod va obod Vatan qolsin. II-jild; T., O„zbekiston, 1995 y.
3. Karimov I.A. Vatan sajdagoh kabi muqaddasdir. III-jild; T., O„zbekiston, 1996 y.
4. Karimov I.A. Ozod va obod Vatan, erkin farovon hayot – pirovard maqsadimiz. Toshkent: O„zbekiston, 2000 y.
5. Karimov I.A. Milliy istiqlol mafkurasi – xalq e‟tiqodi va buyuk kelajakka ishonchdir. Toshkent: O„zbekiston, 2000 y.
6. Karimov I.A. Jaloliddin Manguberdi tavalludining 800 yilligiga bag„ishlangan tantanali marosimda so„zlagan nutqi. Xalq so„zi, 1999 yil 6 noyabr.
7. Karimov I.A. Bizdan ozod va obod Vatan qolsin. 2-jild. T.- «O'zbekiston»-1996.
8. Karimov I.A. Vatan sajdagoh kabi muqaddasdir. 3-jild. T.- «O'zbekiston» -1996.
9. O'zbekiston XXI asr bo'sag'asida: havfsizlikka tahdid, barkarorlik shartlari va taraqqiyot kafolotlari. 1997.
10. Milliy istiqlol g‟oyasi: asosiy tushuncha va tamoyillar. T. «O'zbekiston», 2000.
11. Karimov I.A. Yuksak ma'naviyat - yengilmas kuch. T., “Ma'naviyat”, 2008.
12. Ibrohimov A., Sultonov X., Jo„raev N. Vatan tuyg„usi. T., O„zbekiston, 1996 y.
13. Xo„jamurodov I. Ma‟naviy qadriyatlar va milliy o„zlikni anglash. T., 1991 y.
14. Otamurotov S. Milliy o„zlikni anglash; milliy g„urur; – Mustaqillik: izohli ilmiy- ommabop lug„at. T., 1998 y.
E’tiboringiz uchun rahmat!!!
Do'stlaringiz bilan baham: |
