Namangan muhandislik-qurilish instituti

Omborlarni tashkil kilishning o’ziga xos tomonlari 
TSBZda sheben, qum, sement omborlari tashkil etiladi. 
SHeben  ombori  uning  normativ  zaxiralarini  saqlashga  mo’ljallangan.  Omborlar 
sig’diruvchanligi,  yuk  tushirish  usuli,  zavodga  yetkazib  berilgan  materiallarga  ko’ra 
farqlanadi. Temir yo’l transportida zavodga yetkazib berilgan sheben gravitatsiya usulida 
(og’irlik  kuchi  ta’sirida)  ,itarib  v&  chayqatib  bo’shatiladi.  Yukni  o’zi  bo’shatadigan 
vagon-dumpkarlar,  avtosamosvallar,  o’zi  yurar  tuproq  tashigichlardan  gravitatsiyali 
usulda yukni bo’shatish samaralidir. 
Ancha  oddiy  bo’lgan  gravitatsiyali  usulda  to’ldirgichlar  kuzovni  qiyalatib  va 
vagonni yonboshlatib, shuningdek, yarim vagon (bunker turidagi) tuynugi orqali yukni 
bo’shatiladi.  Bu  usulda  vagon-dumpkarlar  yoki  platforma  yonboshlatib  foydalaniladi. 
Lekin  umumiy  foydalaniladagan  temir  yo’llarda  kuzovi  qiyalatiladigan  dumpkarlarda 
tashishga  ruxsat  berilmaydi.  Tuynukli  bo’lgan  bunkerli  vagonlarda  bo’shatilmagan 
material  qoldiqlari  15-20%  ga  yetadi.  Ularni  to’liq  bo’shatish  uchun  qo’shimcha 
kuripmalar (kichik mexanizatsiya) kerak bo’ladi yoki ko’lda tozalanadi. 
Qo’zg’aluvchi  shchitlari  bo’lgan  mashinalar  yordamida  materialni  platformadan 
tushirishda itarish usuli qllaniladi. 
Sochiluvchan materiallarn usti yopiq vagonlardan tushirishda zanjirli o’zi yurar yuk 
tushirgichlar ishlatiladi, ularning ishchi organlari yig’ishtirib olinadigan shnekli elevator 
hisoblangadi. Bunday materialni vagonning eshigidan uzatish,tanlash yoki ortish tasmali 
konveyr yordamida amalga oshiriladi. 
Qishda  temir  yo’l  vagonlari  va  yarim  vagonlarda  tashilgan  sochiluvchan  nam 
materiallar muzlab yopishib qolishi natijasida transport vositalarining ishi qiyinlashadi. 
Materillar  sochiluvchanligini  tiklashning  tejamli  usuli-to’zitishdir.  Buning uchun  vibro 
to’zitgichlardan  foydalaniladi,  bular-  vibro  zarbali  yumshatish  qurilmasi,  buro’ulab 
frezalab to’zitgichlar va kesuvchi uskunalardir. 
Ombordan  beton  korishtirgich  tsexiga  to’ldirgichlarni  tasmali  konveyrlar  va  bir 
cho’michli pnevmog’ildirakli o’zi yurar yuklagsh  bajaradi. 
To’ldirgichlar 
saqlanadigan 
omborlarning 
eng 
ko’p 
tarqalgan 
turi 

---

estakada-shtambelli,  shtambelli,  shtambelli  halqasimon  ,  silos  omborlar  hisoblanadi. 
Ulardan eng ma’quli ayniqsa, avtomatlashtirilgan zavodlarda, silos omborlardir. 
SHeben, shag’al, qum omborlarining silos-halqasimon sxemasi ko’chma zavodlarda 
ko’llanadi.(5.2-rasm) 
 
5 2-rasm. Silos -xdlkasimon ombor: 
1-kabul  qiluvchi  bunker;  2-ko’targich  tuynugi;  3-burg’ulab-frezalab  to’zitgich; 
4-boshqaruv  pulti;  6-  tasmali  konveyr  galereyasi;  7-  siloslar;  8-cho’michli  elevator; 
9-silos  ustidagn  bo’limlar;  10-dastakli  tal;  11,16-  tasmali  konveyrlar;  12,13,14-tasmali 
konveyrlar  galereyasi;  15-silos  ostidagi  xona;  17-  tiratgich;18,19-taksimlovchi 
konveyrlar. 
Omborning hisoblangan sig’diruvchanligi: 
 
Bu erda: Q
c
 - materiallarnig sutkalik sarfi n
x
 -saqlash vazavod ishining 
nazariy zaxiralari (transport vositalari va to’ldirgichlarning tashish uzkligiga bog’liq). 
Qurilish meyyorlari va qoidalariga muvofiq TSBZ omborlaridagi me’yoriy zaxiralar 
1000  km  uzoq  masofada  (TMZ)-ZOsut,  o’rtachamasofada  (500  km)-20  va  yaqin 
masofada (50-100km)-8 sutka qabul qilinadi. 
Katta xajmdagi qurilishlarda, ayniqsa, tezkor usullarda ishlanayotganda; temir yo’l 
bo’yida  yuk  tushirish  omborlarini  tashkil  qilgan  ma’qul.  Ular,  odatda,  xo’jalik 
hisobida,yil  bo’yi  va  ombordagi  material  zanjirlarini  me’yorlashtirishga  bog’liq 
bo’lmagan xolda yo’l tashkilotlari bilan shartnoma bo’yicha ishlaydi. 
 

---