Nutqi tо‗liq rivojlanmagan bolalar idrokining psixologik rivojlanish mazmuni

III BOB. Maktabgacha tarbiya yoshidagi nutqi tо„liq 
rivojlanmagan bolalar bilish faoliyatini rivojlantirish usullarini takomillashtirish 
(tavsiyalar berish). 
3.1.
 
Nutqi tо„liq rivojlanmagan bolalar bilish faoliyatini о„yinlarda 
rivojlantirish. 
Maktabgacha tarbiya yoshdagi bolalarda predmetlarning mazmun va 
moxiyatidan ajralmas bо‗lgan biror bir belgisiga asoslanadilar. Biroq bolalar predmet 
shaklini ajratib mavxumlashtirishni tez bajara olmaydilar. Ular geometrik shakllarni 
idrok qila turib, odatda biror bir predmet bilan о‗xshatadilar (kvadratni kо‗pincha 
―Deraza‖. ―Kubikni‖, aylanani , g‗ildirakni ―Koptok‖ deb kabi nomlaydilar. Bolalar 
duch kelgan shaklni farqlashga extiyoj sezadilar. Ular kо‗pincha predmetni nimaga 
о‗xshashi va ularda mavjud tushunchalar orsidagi boshqa turli shakllardan nimasi 
bilan farqlanishini aniqlashga urinishadi. 
Nutqi tо‗liq rivojlanmagan bolalarni kо‗ruv fazoviy analiz sintez va 
kо‗rgazmali – harakatli tafakkurning sust rivojlanganligini biz kesma rasmlarni
qismlarini yig‗ishda qiyinchilik kuzatildi. Metodika bir necha marta takrorlanganda 
ham rasmlarni joy – joyiga qо‗yishda xatolarga yо‗l qо‗ydilar. Bundan kо‗rinib 
turibdiki bolalarning diqqatining tarqoqligi va idrokning
Bilishga doir ruhiy jarayonlar sezgi, idrok, xotira, xayol, tafakkur,
shuningdek nutqni rivojelantirish aqliy tarbiyaning muhim vazifasidir.
Tevarak atrofni bilish sezgi va idrokdan boshlanadi. Ularning rivojlanganlik 
darajasi qanchalik yuqori bо‗lsa, borliqni bilib olish imkoniyati shunchalik kо‗p 
bо‗ladi.
Maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarda ongli ravishda eslab qolish qobiliyati 
tarkib topadi, xotira xajmi kengayadi; vazifa ixtiyoriy diqqatni mashq qildirish uni 
foydali bilimlar bilan boyitishdan iborat. Bolalarda bilish faoliyatini rivojlanishida 
xayol ijodiy faoliyat uchun zarurdir, shuning uchun uni bog‗cha yoshidan boshlab 
rivojlantirib borish katta ahamiyatga ega. Maktabgacha tarbiya yoshining dastlabki 

---

35 
bosqichlarida bolalarda tasavvur xayoli bо‗ladi. Hayotiy tajribaning ortib borishi va 
tafakkurning rivojlanishi bilan ijodiy hayol tarkib topadi. Bolalar bilish faoliyati 
tevarak atrof tabiati kishilar mehnatini kо‗ra bilishlari va maktabgacha tarbiya 
muassasasida tarbiyachining va logopedning olib borgan mashg‗ulotlarida ularni har 
tomonlama bilish faoliyatlari rivojlantiriladi ulardagi kamchiliklar korreksiyalanadi. 
Bolalarning bilish faoliyatlaridan idrok, xotira, diqqatni turli xildagi didaktik о‗yinlar 
asosida rivojlantiriladi.