Odam va hayvonlar fiziologiyasi

Tajribaga kerakli anjomlar:
tagiga rezinka parda tortilgan shisha butilka. oddiy igna, 
qisqich, jarrohlik ignasi, shisha kanyulya, ip, baqa. 
Tairiba o'tkazish tartibi.
Baqani pastki jag'ini kesib, orqa miyasini zond yordamida 
buzib, harakatsizlantiriladi. Ehtiyolkorlik bilan baqa ko'krak qafasi ochiladi. Tili tortilib, 
traxeya ostidan jarrohlik ignasi yordamida ip o'tkaziladi, keyin traxeyaga shisha knayulya 
kirgizib, ip bilan mahkam bog'lanadi. Kanyulya traxeya va o'pka bilan birgalikda ko'krak 
qafasidan ajratib ostiga rezinka parda tortilgan shisha butilka ichiga tushiriladi (shisha 
butilkaning og'zi kanyulya o'tkazilgan probka bilan berkitilgan bo'lishi zarur). Bu vaqtda 
shisha butilka ichidagi havo, tashqi havo bilan va tashqi havo butilka ichidagi havo bilan 
qo'shilmasligi, ya'ni butilka mahkam berkitilgan bo'lishi zarur. Agar baqa o'pkasi o'matilgan 
shisha butilka tagidagi rezinka pardasi pastga tortilsa, butilka ichidagi hajm kamayib u erda 
manfty bosim hosil bo'ladi, natijada o'pka ichiga tashqaridan kanyulya orqali havo kirib boradi 
va baqa o'pkasi kengayib, havo bilan to'ladi. Agar rezinka parda bo'shatilsa, shisha butilka 

---

46 
ichidagi bosim yana o'z holiga qaytib ko'tariladi, o'pkadan havo tashqariga siqib chiqariladi. 
Organizmda ham o'pkaga havoning kirishi va undan havoning chiqishi xuddi shunday amalga 
oshadi. Bunday tajribani faqat baqa o'pkasida emas, balki quyon va it o'pkalarida ham 
o'tkazish mumkin. 
JISMONIY YLKLAMAMNG ODAM NAFASIGA TA'SIRI 
Mushaklar ishi doimo nafas chuqurligi va tezligining ortishi va o'pkadagi gaz 
almashinuvining tezlashuvi bilan davom etadi, bu o'z navbatida organizmning kislorodga 
bo'lgan ehtiyojini qondira olishi va ortiqcha karbonat angidrid gazining tashqariga chiqarilishi 
mutlaqo zarurdir. 
O'pkada havo yurishuvi (ventilyatsiya) bajariladigan ish kattaligi va oksidlanish 
jarayonining kuchayishiga muvofiq holda ortadi. Jadallashgan ish vaqtida o'pkada havo 
yurishuvi odamda tinch holatda 7-9 l/daqiqa o'miga 100 1/daqiqa, xatto undan ham ko'p 120-
150 1/hajmi bo'lishi mumkin. Kislorodga bo'lgan talab bunday paytda tinch holatda bir 
daqiqada 280 ml yoki 0,3-0,35 1/daqiqa o'miga 2,0-3,5 1/daqiqani tashkil etadi.