O’zbekiston Milliy Universiteti Geografiya va tabiiy resurslar fakulteti Quruqlik gidrologiyasi kafedrasi Gidrometeorologiya yo’nalishi

O’zbekiston Respublikasi
Oliy va O’rta maxsus ta’lim Vazirligi
Mirzo Ulug’bek nomidagi
O’zbekiston Milliy Universiteti
Geografiya va tabiiy resurslar fakulteti

Quruqlik gidrologiyasi kafedrasi
Gidrometeorologiya yo’nalishi
3-kurs talabasi Alixonov Samixonning
Umumiy gidrologiya fanidan
“Daryo havzasiga yoqqan o’rtacha yog’in qatlamini aniqlash” mavzusidagi

KURS ISHI

Qabul qildi: Xamzayeva J.
Bajardi: Alixonov S.

Toshkent-2019
Mundarija
Kirish……………………………...…………..….…………...…………….…..3I. Atmosfera haqida umumiy ma’lumot……………………………………..4 1.1. Atmosferaning tarkibi va tuzilishi…..………..……………………………..4
1.2. Atmosfera sirkulyatsiyasi va havo massalari…………………...….….....6 1.3 Atmosfera yog’inlari va uni belgilovchi omillar………..……………....14 1.4 Atmosfera yog’inlarining tabiatdagi ahamiyati…………………………….15
II. Daryo havzasiga yoqqan atmosfera yog’inlarining o’rtacha ko’p yillik qatlamini aniqlash mavzusida amaliy mashg’ulot……...…………………..18
2.1. Ishning maqadi……………………...……………………………………..18
2.2. Ishni bajarish uchun zarur bo’lgan ma’lumotlar……………….………….19
2.3. Ishni bajarish maqsadida qo’yilgan vazifalar………...……………………21
2.4. Ishni bajarish tartibi………………………………………………………..21
2.5.Hisoblash natijalarining tahlili……………………………………….…….29
XULOSA………………………………………………………………………30
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI………….……………31
Kirish
Atmosfera yerning har xil balandligida o’rab turgan gaz qobig’idir. Qobiq joylashishi va haroratga qarab bir necha qatlamga bo’lingan. Atmosferaning tarkibi va tuzilishi har doim ham hozirgidek bo’lmay, Yer tabiatining bir qismi sifatida butun tabiat bilan birgalikda rivojlanib kelgan. Shu bilan birga havo qobig’i butun planetamiz tabiatining shakllanishiga faol ta’sir ko’rsatadi. Atmosfera hozirgi vaqtda gazlar bilan qattiq hamda suyuq zarrachalar aralashmasidan iborat. Quyida quruq havoning tarkibi kel-tirilgan. Kislorod atmosferada azon (O2) ko’rinishida ham uchraydi. Sokin turgan havo massasida gazlar diffuziya va og’irlik kuchi ta’sirida solishtirma og’irligiga muvofiq ravishda, ya’ni og’ir gazlar pastda, yengillari yuqorida joylashishi lozim edi. Biroq, havoning turbulent aralashib turishi gazlarning diffusion taqsimlanishiga imkon bermaydi va gazlarning atmosferadagi prostent hisobidagi salmog’i 80 km balandlikkacha o’zgarishsiz qoladi. Atmosferaning yanada balandroq qatlamlarida quyosh radiastiyasi ta’sirida gazlarning holati o’zgaradi.
Atmosfera yog‘inlarining turi, miqdori, yil davomida taqsimlanishi va boshqa ko‘rsatkichlari joyning geografik o‘rni, atmosfera sirkulyatsiyasi, yer sirti relyefi kabi omillar bilan aniqlanadi. O‘rta Osiyo, jumladan, O‘zbekiston sharoitida joyning mutlaq balandligi va relyefi yog‘in turiga, uning miqdoriga katta ta’sir ko‘rsatadi.
Havo harorati 0-5 ⁰S dan boshlab yog‘inlar qor ko‘rinishida yog‘adi va yer sirtida to‘planib, qor qoplamini hosil qiladi. “Barqaror qor qoplami”, “barqaror bo‘lmagan qor qoplami”, “mavsumiy qor qoplami”, “ko‘p yillik qor qoplami”, “doimiy qor qoplami” tushunchalari mavjud.
Barqaror qor qoplami - kuz va qishda yog‘ib bahorgacha saqlanadi.
Barqaror bo‘lmagan qor qoplami - kuz va qishning boshlarida yog‘ib erib ketadi.
Mavsumiy qor qoplami - kuz, qish va erta bahorda yog‘ib, shu yilning issiq mavsumida erib ketadi.