O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi navoiy kon metallurgiya kombinati navoiy davlat konchilik instituti

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA TA’LIM VAZIRLIGI
NAVOIY KON METALLURGIYA KOMBINATI DAVLAT KORXONASI
NAVOIY DAVLAT KONCHILIK INSTITUTI

Xakimov SH.I

«KARERLAR AEROLOGIYASI»
FANI BO’YOCHA LEKSIYALAR TO’PLAMI


5311600 – “konchilik ishi” yo’nalishi bo’yicha
Bakalavr talabalari uchun


NAVOIY 2021

АННОТАЦИЯ

«Кон корхоналари аэрологияси» фанининг ўқув – услубий мажмуаси.

5311600 – «Кон иши» йўналишидаги бакалаврларни тайёрлаш бўйича таълим ва давлат стандартлари асосида ташкил этилган.
«Кон корхоналари аэрологияси» фанининг ўқув – услубий мажмуаси.
берилган курс бўйича, наъмунавий ва ишчи дастурни, календар режа, маърузанинг технологик модели, маърузалар мажмуи, амалий ишлар йиғини, назорат ва тест саволлари, сўзлар луғати ва бошқаларни ўз ичига олади.
Ўқув – услубий мажмуада Шахта ва рудниклар ҳавоси, намлик, ҳарорат ва босим, ички ёнув двигателлари ва термик бурғилаш жараёнлари, Шахта ҳавосидаги портловчи газсимон аралашмалар, ифлослантириш манбалари билан таништирилган. Шахтада метаннинг портлаши, зарбали тўлқинлар, тўг`ри ва тескари, портлаш маҳсулотларини совиш ва сув парларни конденсатсиялашга жиддий ўрганиш бўйича асосий маълумотлар, Шахтада газларнинг ажралиб чиқиши ҳақида малумотлар ва уларни хисоблаш услублари баён этилган. Кон лаҳимларда метанни хавфли тўпланишига ва ажрлиб чиқишига қарши курашиш методларини назарий асослари ва лавадан метаннинг ажралиб чиқиш схемалари, Рудниклар ва кўмир шахталарни дегазасиясини, Шахта чанги ва унга қарши курашиш назарий асослари, Кон лаҳимлари тармоқларининг шамоллатиш қаршилиги, Шамоллатиш иншоатлари ва қурилмалари ҳақида батафсил маълумотлар берилган.
Ер остида ажралиб чиқадиган газларни математик ҳисоблаш кўникмалари келтирилган
Шахта микроиқлимининг асосий элементлари ер ости кон лахмларини шамоллатиш усуллари, схемалари тавсифланган.
Фанни ўргатишнинг асосий мақсади ерости кон иншоотларида хавфсиз мухитни хосил қилиш бўйича талабаларнинг қобилиятини ва билимни шакллантиришдир.
Курснинг вазифаси ер ости кон қазиб олиш ишларини бажаришда шахтани шамоллатиш чора тадбирларини қатиян белгилай билиш, шамоллатишнинг рационал усулларини, схема ва параметрлари ҳисоблаш, шамоллтиш ускуналари, жихозлари турларини танлай билиш қобилиятларини шакллантиришга қаратилган.
Ўқув – услубий мажмуа «Кончилик иши» йўналиши бўйича бакалавриат талабаларини ўргатиш учун мўлжалланган. Ўқув – услубий мажмуа 5311600 – «Кончилик иши» йўналиши бўйича ўқитиш ва давлат стандартлари асосида тузилган.


КИРИШ
Каръерларда фаолият кўрсатаетган ходимларнинг хаёти,соғлиги ва уларнинг мехнат самаралари кўп жихатдан каръерда юзага келган мухитга, яъни каръерларнинг шамоллатилиш даражасига боғлик. Шунинг учун шамоллатиш ишларига катта эътибор берилиши зарур.
« Каръер аэрологияси» фанининг негизи кон ҳавосининг химик таркиби, физик-химик хоссалари, газ чиқиш манбалари ва уларга қарши курашиш усуллари, кон чанглари манбалари ва уларни чиқариш даражасини пасайтириш омиллари, кон қазилмагохларида хавонинг харакатланиш қонуниятлари ва уларнинг аэродинамик қаршиликлари, каръернинг шамоллатиш тармоғи хаво оқимини тақсимлаш ва бошқариш каби ишларни талабаларга ўргатиш ва кўникмаларни хосил қилишдан иборат.


Фаннинг мақсади ва вазифалари

«Каръер аэрологияси» фанини ўқитишдан максад талабалар шамоллатиш ишлари техникаси, технологик схемалар ва уларни қўллаш шароитларини ўрганган ҳолда, бу борадаги назарий – амалий ишларни тахлил килиш, муаммолар ечими юзасидан мустақил равишда изланишлар, тадқиқотлар олиб бориш, техник қарорлар қабул қилиш кўникмаларини ўрганишлари кутилади.

Фаннинг вазифаси - талабаларни каръер атмосферасини бошқариш ва қазилмагоҳларини шамоллатиш ишларини лойихалаш, ташкил этиш ва бошқариш бўйича билим ва кўникмалар беришдан иборат.
Дастурда фан сохасидаги янги техника ва технология ютуқлари, ўқитишнинг замонавий, информацион ва педогогик технологиялари ўз аксини топган, фан мазмуни эса йўналиш давлат таълим стандартлари талабларига мувофиқ тузилган.


Фан бўйича талабаларнинг билим, кўникма ва малакаларига қўйиладиган талаблар

«Каръер аэрологияси » фанини ўзлаштириш жараёнида амалга ошириладиган масалалар доирасида талаба:

- конларда рудаларни майдалашни лойихалаш, қуриш ва шунинг билан бирга бу жараёнда ишловчи ишчиларни тоза хаво билан таъминлаш бўйича билим ва кўникмаларни эгаллаш;
- фан ва техниканинг замонавий ютукларидан фойдаланган холда кон корхоналарида кон массасини очиш, тайёрлаш, казиб олиш ва портлатиш ишлари натижасида чикадиган захарли газларни хавфсиз даражаси хақида тасаввурга эга булиши;
- худудий ва асосий шамоллатиш ускуналари ҳамда уларнинг конструкцияси алохида элементлари ўлчамлари, энергия сарфи, частотаси, ҳаво узатиш тезлиги;

• 
  Каръердаги газлар миқдорини ҳисоблаш усуллари;
  
• 
  Каръерни шамоллатиш усулларининг назарий асослари;
  
• 
  Каръерда аэродинамик қонуниятларини билиши ва улардан фойдалана олиши;
  
• 
  шамоллатишнинг самарадорлигини таъминлаш, техник-иқтисодий асослаш;
  
• 
  Каръер иншоотлари учун шамоллатиш схемасини лойихалаш, қуриш ва асосий ҳисоб-китоб ишларини бажариш;
  
• 
  ҳаво босими ва бошқа кўрсаткичларни (шу жумладан компьютер техникасини қўллаган ҳолда) аниқлаш кўникмаларга эга бўлиши керак.