O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti t. R. Yuldashev, J. T. Nurmatov

 

3.9- rasm. Normal qatorli arqon ilgichli shtangali aylantirgichli turidagi arqonli osilma: 

1-yuqoridagi travers; 2-sharikli podshipnik; 3-vtulka; 4-plashka; 5-qisuvchi gayka; 6-sal‘nikli 

shtok; 7-chervyakli val; 8-kronshteyn; 9-pо‗lat  arqon; 10-xrapovik halqasi; 11-richag; 12-vintlar; 

13-tish; 14-teshiklar; 15-qо‗yi  traveres; 16-tayanch vtulkalar; 17-qisuvchi gayka. 

 

Vintlar  (12)  yordamchi  ahamiyatga  ega  bо‗ladi,  traverslar    oralig‗idagi 

masofani  ba‘zi  holatlarda  kattalashtirish  uchun  xizmat  qiladi,  ya‘ni  unga  maxsus 

dinomagraf  asbobi  о‗rnatiladi.  Dinomagraf-asbobi  tebratma-  dastgohni  ishida 

yuklarni  о‗lchashda  qо‗llaniladi.  Ponali  qisgich  ichki  konussimon  yо‗nilmali  va 

chervyakli  shesternali    vtulkadan  (3),  konussimon  tashqi  sirtli  plashkadan  (4)  va 

qisuvchi gaykadan (5) tuzilgan.  Tashqi traversga  arqonni о‗rnatish vtulka  (16)  va 

plashkali  pona  yordamida  amalga  oshiriladi,  qaysiki  u  qisuvchi  gayka  (17) 

yordamida  mahkamlab  chiqiladi.  Arqonning  uchiga    qurg‗oshin  qо‗yib 

mahkamlanadi.  Arqonli  osmadagi  traversning  (1)  chuqurligiga  о‗rnatiladigan 

sharikli podshipnikka (2) shesternaning pastki sirti  borib tayanadi. Chervyakli val 

(17)  shesterna  tishiga  kiradi,  unga  ikkita  kronshteyn  (8)  yordamida  sirpanuvchi  

podshipniklar    traversga  о‗rnatilgan.  Valikni  uchiga  richag  kiydirilgan  (11),  

betlarini oralig‗iga  krapovik  halqasi о‗rnatilgan.   

Richagning  uchiga  troslar  uchun  teshiklar  (14)  yо‗nilgan.  Sal‘nikli  shtokni 

yurishining  oxirida,  pastdan    richag    tebratma  dastgoh  va  tishga  mahkamlangan 

tross  (15)  yordamida  kо‗tariladi,  xropovik  halqasi  tishiga  tirkaladi,  chervyakli 

uzatma vositasi shtanga tizmasini 45

0

-60

0

ga aylantiradi.   

---

 

87 

Sal‘nik  shtoki  yuqoriga  yurishida  chervyakli  uzatmaning  о‗zini-о‗zi 

tormozlashi  hisobiga  xropovik  halqasi  qо‗zg‗almaydi,  richag  og‗irlik  kuchi 

ta‘sirida chegaralangan  sathgacha tushib boradi. Shu paytda kuchukcha xrapovik 

halqasi bitta yoki  ikkita tishni о‗tkazadi va yana oldingi holatni egallaydi. Neftni 

qazib olishda tarkibida smola parafinli yotqiziqlar mavjud  bо‗lmaganda  osilmaga 

shtangali  aylantirgich  qо‗yilmaydi.