O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi sh. Shodmonov, T. Jo'Rayev

Ichki xarajatlar 
— korxonaning o'ziga tegishli bo'lgan resurslardan qilingan xarajatlar. 
 
Tashqi xarajatlar 
- tashqaridan jalb qilingan resurslarga to'lovlarni amalga oshirishga 
ketgan xarajatlar. 
 
Doimiy xarajat 
— ishlab chiqarish hajmiga ta'sir etmaydigan, u o'zgarganda ham miqdorini 
o'zgartirmaydigan xarajatlar. 
 
O'zgaruvchi xarajat 
— ishlab chiqarish hajmining o'zgarish ta'sir etadigan xarajatlar. 
 
O'rtacha xarajatlar 
— mahsulot birligiga to'g'ri keladi xarajatlar. 
 
Qo'shimcha xarajatlar 
- mahsulotning navbatdagi qo'shimcha birligini ishlab chiqarishga 
qilinadigan xarajatlar. 
 
To'g'ri xarajatlar 
— mahsulot tannarxiga bevosita qo'shilib uning tarkibiga kiradigan 
xarajatlar. 
 
Egri xarajat 
— mahsulot tannarxiga ustama bo'lib, narhda aks etadigan xarajatlar. 
 
Iqtisodiy yoki sof foyda 
— yalpi pul tushumidan barcha xarajatlar chiqarib tashlangandan 
keyin qolgan qismi. 
 
Foyda massasi 
— foyda massasining ishlab chiqarish xarajatlariga bo'lgan nisbatining 
foizdagi ifodasi. 
 
Takrorlash uchun savol va topshiriqlar 
1. Ishlab chiqarish sarf-xarajatlarining asosiy tushunchasini va tarkibini tushuntiring. 
2. Ichki va tashqi xarajatlar o'rtasidagi farq nimadan iboratligini misol orqali tushuntiring. 
3. Ishlab chiqarish resurslari tarkibidagi quyidagi o'zgarishlardan qaysilari uzoq muddatli 
davrdagi xarajatlari kiradi. a) Kompaniya yangi neftni qayta ishlovchi uskunani o'rnatadi; b) 
Korxona yana 200 ishchini yollaydi; v) Fermer o'z uchastkasida qo'llaniladigan o'git miqdorini 
ko'paytiradi; g) Fabrikada uchinchi smena joriy qilinadi. 
4. Sarflarning quyidagi turlari xarajatlari qaysi turkumiga tegishli ekanligini aniqlang: 
mahsulot reklamasiga sarflar, korxona chiqargan zayomlar bo'yicha foiz to'lovlari; xom-ashyoga 
sarflar, ko'chmas mulkka soliq to'lovlari, boshqaruv xodimlari maoshi; ishchilarga ish haqi 
to'lovlari; amortizatsiyasi ajratmasi. 
5. Foydaning mazmunini va manbaini tushuntiring. 
 
6
. 
Quyidagi keltirilgan ma'lumotlardap foydalanib foyda normasini har ikkala usulda 
hisoblang. 
Umumiy foyda — 250 ming so'm. 
Ishlab chiqarish xarajatlari — 1250 ming so'm. 
Avanslangan mablag'lar (asosiy va aylanma kapital), 500 ming so'm. 
Natijalarni taqqoslab, izoxlab bering.