O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent Moliya instituti

 

---

3 
KIRISH 
 
Sug‗urta sohasidagi dastlabki islohotlar uning qonunchilik bazasini 
mustahkamlashdan boshlanib, bu boradagi ishlar jamiyat va iqtisodiyot 
rivojlanishining zamonaviy an‘analariga muvofiq ravishda takomillashtirilmoqda. 
Davlatimiz o‗z mustaqilligini qo‗lga kiritgandan so‗ng sug‗urta tizimida jiddiy 
o‗zgarishlar yuz berdi. Bozor munosabatlari sharoitida sug‗urta tizimi mamlakat 
hayotining iqtisodiy dastaklaridan biri sifatida iqtisodiyotning barqaror 
rivojlanishida jismoniy va yuridik shaxslar manfaatlarini himoya qilish, ularning 
risklar yuz berishi oqibatida ko‗rishi ehtimoli bo‗lgan zararlarini qoplashning 
zaruriy vositasi sifatida muhim o‗rin egallagan. Zero, jamiyat ijtimoiy-iqtisodiy 
hayotida kutilmagan turli hodisalar bo‗lishi mumkin. Ularni sug‗urtalash orqali 
taraqqiyotdagi muvozanatni saqlab turish mumkin.
Hayot sug‗urtasi shaxsiy sug‗urta tarmog‗ining asosini tashkil etib, mazkur 
sug‗urta orqali insonning hayoti uning vafot etishidan, ma‘lum yoshga etishidan, 
kasallikdan, baxtsiz hodisadan, inson hayotidagi muhim voqealar hisoblanuvchi 
farzand tug‗ilishi, nikohga kirishish va boshqa holatlar natijasida yuzaga keladigan 
moddiy manfaatlar tomonlar o‗rtasida ixtiyoriylik asosida tuzilgan sug‗urta 
shartnomasida kelishilgan sug‗urta summasi doirasida sug‗urtalovchi tomonidan 
qoplab berilishidan iborat sug‗urta faoliyatidir.
Mamlakatimizda sug‗urta bozorini sifat jihatdan modernizatsiyalash 
natijasida milliy sug‗urtalovchilar tomonidan aholiga 200 dan ortiq sug‗urta 
xizmatlari taklif etilayotgani O‗zbekiston sug‗urta bozorini taraqqiy etib 
borayotganidan dalolat beradi. Bu o‗z navbatida, sug‗urta bozorini sog‗lom raqobat 
asosida rivojlanishiga zamin yaratdi. 
Hayot sug‗urta kompaniyalari faoliyatining olib borilishi hamda hayot 
sug‗urtasidan samarali foydalanish yo‗llarini nazariy va amaliy jihatdan tadqiq 
etish muhim ahamiyat kasb etadi. Chunki, hozirgi paytda
 
sug‗urta kompaniyalari
jahondagi har bir davlatning eng muhim moliyaviy institutlaridan biri hisoblanadi. 
Uning samarali faoliyat ko‗rsatishi iqtisodiy o‗sishning sifatiga, ijtimoiy 

---

4 
farovonlikning darajasiga, makroiqtisodiy barqarorlikni ta‘minlash va milliy 
iqtisodiyotda investitsion faoliyatni rivojlantirish masalalariga bevosita ta‘sir 
ko‗rsatadi. Xuddi shuning uchun ham keyingi yillarda sug‗urta sohasiga, jumladan, 
hayot sug‗urta tarmog‗iga katta e‘tibor bilan qaralayapti.
Qolaversa, hayot sug‗urta tarmog‗ida faoliyatini tashkil qilayotgan sug‗urta 
kompaniyalari soni ham yildan yilga ortib bormoqda. Bu esa, sug‗urta sohasida 
etuk mutaxassis kadrlarga bo‗lgan ehtiyojning ortishiga olib kelmoqda. Bu 
boradagi ishlarni muvaffaqiyatli hal etish, sohaga oid darslik va o‗quv 
qo‗llanmalar tayyorlash hamda oliy o‗quv yurtlarida ta‘lim olayotgan talabalarga 
yetarlicha zamonaviy bilimlar berishni taqozo qilmoqda. Qo‗lingizdagi ―Hayot 
sug‗urtasi‖ deb nomlangan darslik ana shu maqsadlarga xizmat qiladi. 
Darslikda hayot sug‗urtasining paydo bo‗lishi va rivojlanish tarixi qisqacha 
tarzda yoritilgan. Hayot sug‗urtasida sug‗urta shartnomalarini tuzish, tarif 
stavkalari va aktuar hisoblarni amalga oshirish, sug‗urta zahiralarini shakllantirish 
masalalari o‗z ifodasini topgan. Hayot sug‗urtasini tashkil etishning o‗ziga xos 
xususiyatlari keng yoritilgan. 
Darslikning har bir bobidan so‗ng unda aks ettirilgan fikrlarning mohiyatini 
idrok etish, o‗quvchining fikrlash qobiliyatini charxlash, uning mustaqil fikrlash 
imkoniyatlarini kengaytirish uchun nazorat savollar keltirilgan. 
Darslikning sifatini oshirishga (yaxshilashga) xolisona xizmat qiladigan 
fikrlarning barchasini mualliflar mamnuniyat bilan qabul qiladilar.