O’zbekiston respublikasi qishloq xo’jaligi vazirligi o’zbekiston respublikasi oliy va o’rta ta’lim vazirligi toshkent davlat agrar universiteti

Safarov K. S. Asalshirali. Veterinariyada ekstrakti, quruq ekstrakti siydik yo‘llaridagi toshlarni tushirish uchun foydalaniladi. Hozirgi vaqtda gilam ishlab chiqarishda ham ishlatiladi. Undan turli xil rangdagi bo‘yoqlar olinadi. Xashagini yirik mollar iste’mol qilganda, sigir suti qizil rangga kiradi. Bo‘yoq olish uchun G‘arbiy Yevropaning ko‘pgina davlatlarida va Osiyoning ayrim mamlakatlarida madaniylashtirilgan.
Qadimgi greklar, rimliklar, misrliklar tog‘ jumrut mevasini yuqori baholashgan. Undan har xil damlamalar olishgan. Qadimda u ichki kasallikarni davolovchi muhum o‘simlik bo‘lgan.
Tibet tibbiyotida angina va difteriyada; hind tibbiyotida amenoriya va anuriyada; koreys tibbiyotida yurak kasalliklarida qo‘llaniladi. Xalq tabobatida kukuni, qaynatmasi, ekstrakti buyrak, siydik yo‘llari, jigar, taloq, nafas olish organlari, ichak va suyak sili, raxit, osteomielit kamqonlik, assit, dizenteriya, skrofulez, podagra, ishiasda, yazva, dermatomikozda, pigmentli yaralarda, teri rakida foydalaniladi. Turkmanistonda zehn pastligida ichiladi, poyasidan kukun tayyorlab, maz holda yiqilgan, chiqqan, singan joylarga surtiladi.
B.To‘xtaev., O.Yazilovalarning olib borilgan tadqiqot natijalariga ko‘ra tog‘ jurut urug‘larining ko‘karuvchvnligi (75,5 %) ni va saqlanishi (100 %) yuqori bo‘lsada, 1 chi vegetatsiya yilida o‘simliklarning o‘sishi past bo‘lganligi, 2 chi vegetatsiya yilida mart, aprel oylarida o‘simliklar jadal o‘sganligini, asosiy poya balandligi o‘rtacha 40-50 sm ni tashkil qilganligini ta’kidlab o‘tishgan.
O.Xo‘jamqulov olib borilgan tadqiqotlar natijasiga ko‘ra tog‘ jumrut Mirzacho‘lning o‘rtacha sho‘rlangan tuproqlarida ekish salbiy natija berishini ko‘rsatgan. Unib chiqqan maysalarning yashovchanligi va saqlanuvchanligi sho‘rlangan yerlarda past bo‘lishini aytib o‘tgan.

Toshkent davlat agrar universiteti

O‘rmon xo‘jaligi va landshaft dizayn fakulteti
Dorivor o‘simliklar kafedrasi

5A411101 - “Dorivor o‘simliklar yetishtirish texnologiyasi” mutaxassisligi magistranti Qalandarov Doniyorbek Yangiboevichning

Ilmiy tadqiqot ishlarini olib borishda amalga oshirilgan tadqiqotlar natijalari bo‘yicha Ilmiy seminardagi ma’ruzasi
(2.12.2020-15.12.2020)

Ilmiy seminar mavzusi:Xalq tabobatida foydalanilishi. (Adabiyotlar sharhi)

Ilmiy tadqiqot obekti hisoblangan tog‘ jumrut o‘simligi spazmaletik va siydik haydash hamda buyrak toshlarini (fosfatlarni) yumshatish ta’siriga ega. Shuning uchun uni dorivor preparatlari siydik yo‘llari tosh, buyrak tosh hamda o‘t pufagi tosh va podagra kasalliklarida qo‘llaniladi.

Pishgan mevalari istemol qilinadi. Meva ekstrakti yuqorida aytib o‘tilgan kasalliklarda ko‘llaniladigan sistenal va boshqa preparatlar tarkibiga kiradi.
Tayyor mahsulot qora rangli mevaridan iborat. Mevachalarining yo‘g‘onligi 0.8—1 mm, ustki tomoni qizg‘ishqo‘ng‘ir rangga bo‘yalgan. Uni ko‘ndalangiga kesganda po‘stloqqavati qizil-ko‘ng‘ir, yog‘och qismi esa qizil rangda ko‘rinadi. Mahsulotning o‘ziga xos kuchsiz hidi, oldin shirinroq, keyin bir oz burishtiruvchi va achchiqroq mazasi bor. Mevalari suvni qo‘ng‘ir-qizil rangga bo‘yaydi.
Mahsulot namligi 13%, umumiy kuli 10%, tog‘ jumrutning boshqa qismlari (poya, barg va boshqalar) 1,5%, organik aralashmalar 1% va mineral aralashmalar 1% dan ko‘p, mahsulot tarkibidagi antraglikozidlar (glikozid holida birlashganlar) miqdori 3% dan kam bo‘lmasligi kerak.
Tog‘ jumrut o‘simligi spazmaletik va siydik haydash hamda buyrak toshlarini (fosfatlarni) yumshatish ta’siriga ega. Shuning uchun uni dorivor preparatlari siydik yo‘llari tosh, buyrak tosh hamda o‘t pufagi tosh va podagra kasalliklarida qo‘llaniladi.
Po‘stloq kukuni (poroshogi), quruq ekstrakt (tabletka holida chiqariladi). Meva ekstrakti yuqorida aytib o‘tilgan kasalliklarda ko‘llaniladigan sistenal va boshqa preparatlar tarkibiga kiradi.