Pedagogik psixologiya

Ikkinchidan, psixikaning rivojlanishi oqibat natijada tashqi sharoitlarga tashqi tasurotlarga bog’liqdir. Lekin bu rivojlanishning bevosita tashqi sharoitdan va tashqi vaziyatdan keltirib chikarib bo`lmaydi. Bu sharoitlar hamda vaziyatlar hamisha odamning hayotiy tajribasi, uning shaxsi, individual psixologik xsusiyatlari va psixik kiyofasi orqali ta'sir qiladi. Mana shu manoda tashqi ta'sir indivilning o`ziga xos psixikasi va shaxsiy tajribasini o`z ichiga olgan ichki sharoit orqali bilvosita ta'sir qiladi.

Uchinchidan, odam aktiv mavjudot sifatida o`zi ham ongli ravishda o`z shaxsini o`zgartirishi, ya'ni o`zi-o`zini tarbiyalash bilan shugullanishi mumkin. Lekin o`z-o`zini tarbiyalash jarayoni tevarak atrofidagi muhitdan ajirilgan xolda bormaydi. O`z-o`zini tarbiyalash muhit bilan moslashgan xolda va muhit bilan aktiv o`zaro munosabatda sodir bo`ladi. Shuning uchun o`zini-o`zi tarbiyalashda ham muhitning ta'siri ko`rinib turibdi.

Xulosa chiqarish mumkinki, bir xil tashqi sharoit, bir xil muhit, turli bolalarga, o`smirlarga, yigit va kizlarga turlicha ta'sir ko`rsatish mumkin. Maktab o`quvchisining psixik taraqqiyoti qonunlari shuning uchun ham murakkaki, psixik taraqqiyotning o`zi murakkab va qarama-qarshi o`zgarishlardan iborat jarayondir. Psixik taraqqiyotning faktorlari, ta`lim va tarbiya sharoitlari xilma-xil va ko`p kirralidir. Biz uuqorida aytib utilganidek, bu faktor va sharoitlar turli bolalarga turlicha ta'sir qilishi mumkin.

O`z-o`zidan ravshanki, odamning psixik rivojlanishi uchun tabiiy, biologik imkoniyatlar zarurdir. Insonning psixik xsusiyatlari normal tarkib topishi uchun muayyan darajadagi biologik to`zilish, inson miyyasi va inson nerv sityemasi bo`lishi shart. Insoning tabiiy xsusiyatlir psixik rivojlanishning muhim shartidir. Bu tabiiy xsusiyatlar psixik rivojlanishni harakatga keltiruvchi kuchlar, faktorlar emas, balki faqat dastlabki shartalrdir.

Miya biologik tarzda tashkil topgan organ sifatida ongning yuzaga kelishi uchun dastlabki shartlardir, ong esa inson ijtimoiy turmushning maxsulidir. Nerv sistemasi tevarak atrofdagi olamni aks ettirish uchun tug`ma organiq imkoniyatlarga ega Lekin tegishli qobiliyat faqat ijtimoiy hayot sharoitidagi faoliyatda tarkib topadi. qobiliyat kurtaklarining, ya'ni nerv sistemasi va miyada b'zi bir tug`ma anatomik – fiziologik xsusiyatlarining mavjudligi qobiliyatlarning rivojlanishi uchun zarur tabiiy shart-sharoitlardir.Ammo bu shart sharoitlarning mavjudligi xali qobiliyatlarning rivojlanishini ta'minlamaydi. qobiliyatlar hayot iva faoliyat sharoitlari, odamga beriladigan ta'lim va tarbiya ta'siri ostida tarkib topadi va rivojlanadi.

Tabiiy xsusiyatlar taraqqiyotni harakatga keltiruvchi kuch emasligiga qaramay, psixik taraqqiyotga ma'lum darajada ta'sir ko`rsatadi.