|
DRAYVERLAR
Drayverlar bu komp’yuterninig asosiy va qo’shimcha qurilmalarining dasturiy ta’minoti bo’lib, bu qurilmalarni komp’yuterga tanishtiradi va ishga tayyorlaydi.
Drayverlar DOS dasturlarini va foydalanuvchi dasturlarini, kiritish-chiqarish amallarini batafsil va to’la dasturlashdan xalos qiladi.
Drayver quyidagi vazifalarni bajaradi:
tashqi qurilmalarga murojaat qilish so’rovlarini qabul qiladi;
so’rovlarni tashqi qurilmani boshqarish buyruqlariga, bu kurilmaning hamma ish xususiyatlarini va tuzulish detallarini hisobga olgan xolda, o’zgartiradi;
xizmat ko’rsatilayotgan tashqi qurilmadagi uzulishlarni qayta ishlaydi.
OPERATSION TIZIMNING YUKLOVCHISI
Operacion tizimni yuklovchi - bu Boot Record va Sistem Bootstrap dasturli modulidir.
Odatda oddiygina yuklovchi deb ataladigan bu modul tezkor xotiraga DOS ning ushbu ikkita faylini o’qish uchun mo’ljallangan: BIOS kengaytirmaning IBMBIO.COM moduli (yoki EM BIOS) va uzulishlarni qayta ishlash moduli. Yuklovchi har bir formatlangan diskda 0-yo’lakning 0-tomonida 1-sektorda joylashadi. Yuklovchining hajmi 512 bayt, ya’ni bu uncha katta bo’lmagan dastur. Yuklovchi boshlanishida BIOS to’g’risida (firma-tayyorlovchi nomi va tizimning sana - versiyasi) va diskdagi yozuvlarning strukturasi to’g’risida (disk formata, diskdagi va klasterdagi sektorlar soni, fayllarni joylashtirish jadvallari soni va b.) xizmat ma’lumoti joylashtiriladi, keyin esa dastur-yuklovchining o’zi joylashadi.
DOS BAZAVIY BLOKI
Bu DOS ning markaziy bloki bo’lib, u operacion tizimning asosiy vazifalarini, SHK resurslarini va bajariladigan dasturlarni boshqarishni amalga oshiradi.
Bu blokda resurslarni (jumladan, tashqi qurilmalarni) boshqarish drayverlar vositasi bilan boshqarishga nisbatan yuqog’iroq, darajada, ya’ni drayverlarga murojaat qilishni tashkil etish asosida amalga oshiriladi. Ana shu tashkil etishning boshida fayl tizimi yotadi.
DOS bazaviy blokining asosini (IBMDOS.COM fayli) yuqori darajadagi uzulishlarni qayta ishlovchilar tashkil etadi, shuning uchun bu blok ko’pincha uzulishlarni qayta ishlash bloki yoki moduli deb ataladi.
Uzilishlarni qayta ishlash moduli IBMDOS.COM (yoki MSDOS.SYS) nomiga ega va tizimli diskda joylashgan. IBMDOS.COM SHK ning hamma resurslarini mantiqiy darajada (BIOS ni boshqarish darajasiga nisbatan yuqog’iroq) boshqarish (va taqsimlash) dasturlarini o’z ichiga oladi. Xususan, IBMDOS.COM ishlaganda BIOS drayverlarini qims dasturlar kabi ishlatuvchi, yuqori darajadagi uzulishlarni qayta ishlovchi dasturlar joylashadi.
IBM DOS.COM ning muhim dasturlari - bu faylli tizimni boshqarish, disklar bilan qiymatlarni blokli almashtirish, asosiy xotirani taqsimlash dasturlaridir.
BUYRUQLI PROCESSOR
Buyruqli processor (BP) foydalanuvchining SHK bilan o’zaro ishini amalga oshiradi. U DOS fayli hisoblanadi va Command.com nomiga ega.
O’zaro ishlash buyruqlar yordami bilan amalga oshiriladi. Buyruqlar ikki tipda bo’ladi: ichki va tashqi. Ichki buyruqlar BP ning o’zining tarkibiga kiradi va DOS yuklangandan keyin tezkor xotirada joylashadi (rezidentli buyruqlar). Tashqi buyruqlar MS DOS tarkibiga kiruvchi .EXE va .COM tipidagi fayllardir.
BP ning asosiy vazifalarilari quyidagilardir:
Klaviaturadan yoki buyruqli fayldan kiritilgan buyruqlarni qabul qilish va tahlil qilish.
COMMAND.COM faylida mavjud bo’lgan DOS ichki buyruqlarini bajarish.
MS DOS ning tashqi buyruqlarini yuklash va bajarish; DOS imkoniyatlarini kengaytiruvchi dasturlar (utilita) va .COM va .EXE tipidagi amaliy dasturlar.
KONFIGURATSIYA FAYLI
Konfiguraciya fayli yordamida operacion tizimni kengaytirish va SHK ba’zi qurilmalarining ishlashiga ta’sir ko’rsatuvchi o’rnatuvchi parametrlarni o’zgartirish mumkin, xususan, yangi tashqi qurilmalarni ishlatish imkoniyatini ta’minlovchi drayverlarni ulash mumkin.
Tizimni konfiguraciyalash quyidagi maqsadlarda amalga oshiriladi:
operacion tizimni aniq bir apparat resurslariga moslashtirish;
foydalanuvchining hamjihatlik interfeysini optimallash va yaratish;
DOS va SHK ning ishlash samaradorligini oshirish.
Konfiguraciyalash CONFIG.SYS faylida berilgan ko’rsatmalar (direktivalar) bo’yicha, tizimni yuklash vaqtida amalga oshiriladi, bunda quyidagi vazifalarlar bajarilishi mumkin:
operacion tizimning ish rejimlarini o’rnatish;
yangi tashqi qurilmalarning va qo’shimcha xotiraning drayverlarini ulash;
DOS rezident dasturlarini yuqori xotiraga o’tkazish imkoniyatini ta’minlash;
xotirani strukturlash (masalan, kiritish-chiqarish buferlari uchun xotira maydonlarini ajratish va sh. u.), utilitalarni sozlash, tizimning sharoitlarini shakllantirish va sozlash maqsadida DOS parametrlarini o’rnatish;
rezident dasturlarni yuklash;
kiritish-chiqarish standart qurilmalarini identifikaciyalash.
CONFIG.SYS fayli SHK ning barcha resurslarini (dasturli va apparatli) ma’lum chegaralarda o’zgartirish va shakllantirish imkomini beruvchi maxsus buyruqlarni o’z ichiga oladi.
JARAYONLARNI AVTOYUKLASH FAYLI
SHK da ishlaganda ba’zi bir doimiy jarayonlarning bajarilishini ta’minlovchi bir xil buyruqlarni tez-tez bajarishga to’g’ri keladi. Operacion tizim bu tez-tez takrorlanadigan buyruqlarni maxsus faylga birlashtirish imkonini beradi, bu fayl buyruqli fayl deyiladi (VAT kengaytmasi bilan, shuning uchun uni ko’pincha batch-fayl deyiladi; batch-paketli degan ma’nomi anglatadi). Buyruqli faylga kiritilgan hamma buyruqlar bu faylni bajarish ishga tushirilganda avtomatik ravishda bajariladi.
Eng muhim buyruqli fayllardan biri jarayonlarni avtoyuklash AUTOEXEC.BAT faylidir, uning bajarilishi bilan odatda DOS ni konfiguraciyalash yakunlanadi. AUTOEXEC.BAT, tizim ishga tushgandan keyin foydalanuvchi har doim berishi kerak bo’lgan DOS buyruqlarini o’z ichiga oladi, foydalanuvchini trivial (oddiy) amallarni bajarishdan ozod etadi.
AUTOEXEC.BAT fayliga kiritilgan buyruqlar bo’yicha quyidagi jarayonlar bajarilishi mumkin:
operacion sharoitni va DOS ning ish rejimlarini shakllantirishni yakunlash;
bajariladigan fayllarni va qiymatli fayllarni qidirishning alternativ yo’llarini o’rnatish;
tez-tez ishlatiladigan marshrutlar uchun yo’llar nomini belgilash;
rezident dasturlarni yuklash;
biror dasturli qobiqni, masalan, Norton Commander ni ishga tushirish;
ishchi katalogni o’rnatish;
kiritish-chiqarish standart qurilmasini qayta belgilash;
foydalanuvchi tomonidan ma’lumot kiritishga DOS taklifining ko’rinishini shakllantirish;
sananing va vaqtning joriy qiymatlarini o’rnatish.
Do'stlaringiz bilan baham: |
