Р. Расулов умумий тилшунослик ¤збекистон республикаси олий ва ¤рта махсус таълим вазирлиги



Download 0,61 Mb.
bet8/51
Sana17.07.2022
Hajmi0,61 Mb.
#811443
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   51
Bog'liq
УМУМИЙ ТИЛШУНОСЛИК (1)

Элия Доната (бизнинг эрамизгача IV асрнинг ´рталари).
Элия Доната грамматикага оид кенг ³амровли машµур асарини ёзади ва уни «Грамматика санъати» деб номлайди. Ушбу асар т´ли³ ва ³ис³артирилган вариантларда бизнинг замонамизгача етиб келган.
Веррий Флакк (бизнинг эрамизнинг бошлари).
Рим тилшуноси Веррий Флакк лексикология соµасида ´зигача б´лган тад³и³отларни, тажрибаларни ва фикрларни умумлаштириб, катта µажмдаги «Феълнинг маъноси» асарини ёзди.
Присциан (VI аср. бошлари).
Рим грамматикачиси Присциан лотин тили б´йича ´з даврининг энг катта тад³и³оти µисобланган «Грамматика санъати µа³ида таълимот» китобини яратди.
Јадимги Рим тилшунослигида Доната ва Присцианнинг грамматикага оид яратган асарлари лотин тили грамматикаси ³урилишининг мукаммал баёни сифатида жуда к´п асрлар давомида - ´рта асрлар даври учун намуна б´либ хизмат ³илди.
Шундай ³илиб, римликлар юнонлардан намуна олиб, уларга та³лид ³илиб, лотин тили µа³ида кенг тад³и³от ишларини олиб бордилар. Римликларнинг она тили б´йича грамматикага оид тад³и³отлари, асосан, юнон тилидан таржима ³илинган б´лса - да, уларнинг грамматикаларида айрим янгиликлар, янгича ³арашлар учраб туради. Жумладан, Рим тилшунослари юнон тилшуносларидан фар³ли µолда Рим грамматикасига алоµида стилистикани (услубшуносликни) киритдилар. Рим грамматика-чилари с´з туркумига ундовларни µам киритди. Аммо юнон тилига хос б´лган артиклни чи³ариб ташладилар. Чунки лотин тилида артикль й´³ эди. Демак, лотин тили учун µам 8 та с´з туркуми хос б´либ ³олди. Рим тилшунослари сон туркумини иккига: туб сон ва тартиб сонга б´либ ´рганишди. Юлий Цезарь лотин тилига юнон тилида мавжуд б´лмаган аблатив (ажратиш) келишигини киритди ва келишиклар сонини олтитага етказди.
Рим филологлари грамматикага оид терминларни µам юнон тилидаги терминлар асосида яратдилар. Жумладан, юнон ва рим грамматикасига оид айрим терминлар русча ва ´збекча таржималари билан ³уйидагилар: онома, nomen-имя, от; rema, verbum - глагол, феъл (³адимги рус тилида нут³); antonomia, pronomen-местоимение, олмош; nomen adjektivum-имя приглагательное, сифат; epirrёma, adverbium-наречие, равиш; artron, artikulum - артикль; prodesis, praepositio-предлог, олд к´макчи, олд ³´шимча; syndesmos, conjunctio-союз, бо²ловчи; interjectio- междометие, ундов; soneenta, vokales-гласные, унлилар; symfona, consonantes - согласные, ундошлар ва бош³алар.
Хуллас, антик давр тилшунослик мактабларининг аµамияти жаµон тилшунослиги ну³таи назаридан юксакдир. Ушбу давр Оврупо маданиятининг бешиги б´либ майдонга чикди. Јадимги юнон ва Рим тилшуносликлари кейинги давр тилшунослигининг тара³³иёти учун катта аµамиятга эга б´лди.
Искандария тилшунослик мактаблари вакиллари грамма-тикани муста³ил фанга айлантирдилар. Улар жуда катта грамматик «хом-ашё» (материал) т´плаб, от ва феъл туркум-ларининг асосий категорияларини ани³лаб беришди. Юнон тилшунослари фонетика, морфология, синтаксис ва этимология фанларининг асосларини яратдилар. Улар с´з ва гап каби муµим ва мураккаб лисоний бирликларни ани³лаб, изоµладилар, с´з туркумларини ажратиб бердилар.
Шунингдек, антик (³адимги) давр тилшунослигининг - юнон ва Рим тилшунослик мактабларининг жиддий камчиликлари µам бор эди. Бу давр тилшунослиги таълимотида тилга тарихий ёндашиш принципи й´³ эди. Яъни ушбу давр тилшунослиги, µинд тилшунослиги каби, тилнинг тарихий тара³³иётини тушунмас эдилар. Улар юнон ва Рим тилларидан бош³а тилларни тад³и³ ³илмадилар. Яъни бир тил (юнон ёки Рим тиллари) доирасида ³олдилар, бош³а барча тилларни эса ёввойи, ³´пол тил деб µисобладилар. Шунингдек, улар к´пгина грамматик категорияларни манти³ категориялари билан ³ориштирдилар.
Айтилганларга ³арамасдан, Оврупо грамматик таълимоти деярли XIX асргача ³адимги юнон ва Рим филологларининг таълимотларига асосланиб келди.



Download 0,61 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   51




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©www.hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish