S. A. Salixov «patentshunoslik, litsenziyalash va sertifikatlash» fanidan Darslik toshkent – 2010

 
litsenziya
 
- asosan patent litsenziyasi, unga muvofiq listenziar (patent 
egasi) Listenziatga sanoat mulki ob’ektidan foydalanish huquqni hech qanday 
cheklovlarsiz muhofaza hujjatining amal qilishi uchun olgan butun muddatiga 
beradi.
Mutlaq
 
litsenziya
 
bo’yicha listenziat ob’ektdan kelishilgan miqyosda 
foydalanish huquqini oladi. Ko’p hollarda miqyos bitim amal qilish muddati va 
hudud bo’yicha belgilanadi. Mana shu miqyosda listenziar huquqdan o’zi ham 
foydalana olmaydi, uni uchinchi shaxsga bera olmaydi.
1.7.3. Sanoat mulkini chet elda patentlashning maqsadi va vazifasi
99

---

Sanoat mulki huquqi sohasida shartnoma tuzganda shuni yodda tutish 
lozimki, bironta ham, bir-biriga o’xshagan bitim bo’lmaydi. Shartnoma mavzui, 
texnika sohasi, iqtisodiy vaziyat va tomonlar nuqtai nazari muzokaralarda hamisha 
turlicha bo’ladi, shunga ko’ra muvaffaqiyatli muzokaralar natijasi, ya’ni bitimning 
kelishilgan matni har biri alohida holda, o’z qiyofasiga ega bo’ladi. Agar, hatto, 
namunaviy litsenziyaviy bitimlar ro’yxati taklif qilinsada, har bir ayrim hol o’ziga 
xosligini qamrab ololmaydi.
Qissadan hissa qilib aytish mumkinki, taklif etilayotgan bitimlar tuzilishi 
barcha litsenziyaviy bitimlar uchun asos qilib olinishni da’vo qilmaydi: majburiy 
va o’zgarmas emas. Maqsad butunlay boshqa - har qanday litsenziyaviy bitimni 
tuzishda albatta yuzaga keladigan masalalarga e’tiborni qaratish kerak.
Shunday qilib, quyidagi beriladigan bitim namunalari faqat ayrim 
bandlarning talqinida bahsga sabab bo’luvchi, hadlashuvchi tomonlar o’rtasida sud 
jarayonini vujudga keltiruvchi yoki uchinchi shaxsga nisbatan shunday holat sodir 
qiluvchi sabablarga muzokara davomida yo’l qo’yilmaganini tekshirish uchun 
xizmat qiladi.
Tashqi savdo bo’yicha litsenziya. Listenziyalar turi va litsenzion 
shartnomalarning shartlari.
Hozirgi paytda dunyoda yuz berayotgan iqtisodiy texnologik jarayon 
sharoitlarida xalqaro iqtisodiy aloqalarning rivojlanishi uchun litsenziyalar sotish 
yo’li bilan ilmiy-texnikaviy yutuqlarni ayirboshlashni kengaytirish lozimdir. 
Listenziyalar sotish odatdagi tovarlarni sotishga qaraganda jadalroq sur’atlar bilan 
bormoqda.
Patent o’zini xarid qiluvchiga mutlaq litsenziya sharoitida muayyan 
monopol huquq beradi. Sanoat mulklari, patent bilan muhofazalanganda chet el 
firmalari uchun ko’proq qiziqish uyg’otadi, chunki bunday vaziyatda sotib olingan 
litsenziya zarur texnikaviy ma’lumotdan tashqari firmaga buyum ishlab chiqish va 
sotishda monopol huquq (litsenziyaviy shartnoma doirasida) beradi.
Har qanday holatda ham patent olingan yoki talabnoma berilgan ixtirodan 
foydalanish huquqi litsenziyaning mavzui bo’lavermaydi. Qanday hollarda 
patentsiz litsenziya sotish amalga oshiriladi? Shulardan biri — texnikaviy echim 
atayin patentlashtirilmaganda yoki texnikaviy mohiyat oshkor etilishi tufayli 
patentlashtirish imkoni qo’ldan chiqarilganda. Shu bilan bir vaqtda boshqa firma 
mazkur echim ishlab chiqilgan firma tomonidan ko’rsatiladigan texnikaviy yordam 
va uning ishlab chiqarish tajribasisiz mazkur faoliyatni udalay olmaydi. Ba’zan 
ishlab chiqarish tajribasini umuman patentlashtirib bo’lmaydi, u patentga loyiq 
emas.
Oddiy