Tashmatov Shuhrul 11 itini не t Icli

Iqtisodiy fanlarning o‘zaro aloqadoriigi

Aniq - iqtisodiy fanlar, tarrnoqlar iqtisodiyoti, korxcnalar iqtisodiyoti, mamlakatlar iqtisodiyoti

UMUMIY

IQTISODIY

NAZARIYA



Informatsion - tahliliy, iqtisodiy ~ matematik usullar; statistika xo‘jalik faoliyati tahlili

Maxsus iqtisodiy shakl va tashkilotlar iqtiso­diyoti, moliya; kredit; marketing tabiatdan foydalanish iqtisodiyoti

va boshqalar

Tarixiy - iqtisodiy fanlar, iqtisodiy ta’limotlar tarixi, iqtisodiyot tarixi

Sobiq sovetlar tuzumi davrida ko‘pgina fanlar, shu jumladan, iqtisodiyot fani sinfiylik, partiyaviylik mafkurasi asosida o‘rganildi, marksizm-leninizm g'oyalari birdan-bir to^£g‘ri ta’limot deb qabul qiJindi va barcha masalalar yechilgan, tarixga, uzoq o‘tmishga hech qanday hojat yo‘q, degan umuniiy kayfiyat yuzaga keldi. Sotsialistik va kommunistik jamiyat qurishda dasturulamal bo‘lgan mafkuraga muqobil bo‘]gan barcha fikrlar tanqidga uchradi; asosiy e’tibor markscha-lenincha iqtisodiy ta’limotni o'rganishga, kapitalizm, bozor munosabatlarining kelajagi yo'qligini zo‘rma-zo‘raki «isbotlash»ga qaratildi.

Ammo bu yo‘l tarix sinovidan o‘tmadi.

Hozirgi davr olimlari awalgilardan ko'ra ko‘proq biladilar, bu ob- yektiv jarayon, ammo biz ular tufayJi ham ко‘p 11 area]ami o‘rgan- gammizni inkor qilmasligimiz shart.

Mustaqil taraqqiyot yo‘liga o'tgan o'zbekistonlik olimlar oldida ko‘pgina fanlar kabi, iqtisodiyot fani borasida ham katta ishlami amalga oshirish vazifasi turibdi, Iqtisodiyot insoniyat tarixi kabi qadimiydir, Iqtisodiyotga oid fikr, g‘oya, qarash, nazariya va talimotlar ham ko‘p mingyillik tarixga ega. Lekin ulaming asosiy qismi yozuv paydo bo'lganidan so‘ng, yozma manbalardan bizgacha yetib kelgan, Bu manbalar, ulardagi g‘oyalar, awalo, insoniyatmng muqaddas mulkidir. Uni topish, o‘rganish va kelajak uchun saqlash savobli bo'lsa, ulardagi nodir Skrlami hayotga tatbiq etish ham nazariy, ham amaliy ahamiyat kasb etadi, katta tarbiyaviy ahamiyatga ega.

Iqtisodiyot baynalmilal hodisa bo‘lib, uning oldida turgan vazifalar barcha xalqlar va mamlakatlar uchun bir xil, ammo ular riwjlanish davomida turlicha natijalarga erishganlar. XVIII asr oxirida klassik iqtisodiy maktab vakiJlari Adam Smit va David Rikardo obyektiv, ya’ni inson xohishiga bog‘liq bo‘lmagan, ammo ular tomonidan o‘rga- nilishi mumkin boigan qonunlar asosida amal qiluvchi xo‘jalik tizimi to‘g‘nsidagi ta’limot yaratdilar. Ulaming fikricha, davlatning iqtisodiy siyosati bu qonunlarga xilof bo‘lmay, aksincha, bu qonunlarga suyanishi kerak, ana shunda iqtisodiyot ravnaq topadi va aksincha. Demak, bu qonun va qonuniyatlami bilish, ulardan amaliyotda to‘g‘ri foydalanish hayot talabi bo‘lib bormoqda.

Iqtisodiy ta’limotlar tarixi deyarli to‘rt ming yillik rivoji davomida bir qancha bosqichlami bosib o'tdi. Ulaming turli yo‘nalishlari va maktablari mavjud. -г.i*. м

• Hozirda 0‘zbekiston Respublikasidagi 60 dan ortiq oliy o'quv yurtlarining ko'pchiligida «Iqtisodiy ta’Iimotlar tarixi» iqtisodiy zarur fan sifatida o'qitilmoqda. Ayrim akademiya, kollej, iqtisodiy yo‘nalishdagi litsey, o'rta maktablarda «Iqtisodiyot tarixi» va «Iqtisodiy ta’limotlar tarixi» ham maxsus fan sifatida o'qitilmoqda. Ammo bu fanlami o'qish va o‘qitish biian bog'liq bo'lgan uslubiy ishiar faqat bir kafedrada olib borilmoqda.

Awalgi o‘quv qo‘llanmamiz 1997-yilda nashr etilgan bo'lib, ma’Ium ma’noda davr sinovidan o‘tdi. Bu fanni o'qitish, o'rganish, o‘quv-uslubiy materiallar yaratish davomida qo'ilanmani yanada takomillashtirish bo‘yicha takliflar va mulohazalar bildirildi. Markaziy Osiyo mutafakkirlarinmg iqtisodiy g‘oyalarini kengaytirish borasida ancha ishiar qilindi. Taniqli iqtisodchilar i.f.d., professorlar H.Sobirov,