Toshkent davlat sharqshunoslik universiteti xmis va turizmi fakulteti

2.2. Rus tilidan o‘zlashmalar

Rus tilidan o‘zlashmalar ancha qadimdan boshlangan bo‘lib, bu Rusiya bilan savdo aloqalari natijasidir. Jumladan: orosi – ayollar tuflisi, boške – barrel, estekān – stakan, gāloš – kovush, kvās – kvas, āršin – arshin qadim zamondan fors tiliga kirib qolgan.

XIX asr oxiri va XX asr boshlarida Rossiya Eronda o‘z iqtisodiy nufuzini kuchaytirdi. Buning oqibati o‘laroq fors tilida quyidagi so‘zlar paydo bo‘ldi.

Doroške – izvosh, kāleske – kolyaska, kareta, vāgon – vagon, tormoz – tormoz, belit – bilet, zāpās – zapas, ehtiyot balon va boshqalar.

Hozirgi paytda bu so‘zlarning aksariyati arxaizmga aylanib qolgan va jonli og‘zaki nutqda ishlatilmaydi²⁶.

Rus tilidan leksik qatlam asosan XIX asr boshlarida fors tiliga kira boshlagan. Ular, asosan, harbiy va fuqarolik so‘zlar sohasiga kirgan va ular Eronda ijtimoiy-siyosiy va iqtisodiy dominantlik uchun Angliya-Rossiya raqobati natijasida kirib kelgan. Natijada, rus tili yuqorida tilga olingan Dar al-Fununning o‘quv dasturiga kiritildi. Rossiya 1813 yildan keyin hududni qisqartirgandan so‘ng Eronga qo‘shilishni ham eslatib turadi. Natijada, harbiy va fuqarolik sohalarining so‘zlari forsiyaga kiritildi. Bundan tashqari, ommaviy axborot vositalarining ahamiyati, 1860-yillarda rus matbuoti paydo bo‘lishi ham rusiy so‘zlar paydo bo‘lishini yanada rivojlantirdi²⁷.