Toshkent tibbiyot akademiyasi farg‘ona filiali “ijtimoiy fanlar” kafedrasi

Millatchilik – bir millat yoki elatning boshqa bir millat mafkurasi, ruhiyati, ijtimoiy hayoti hamda siyosatiga tobe bo‘lishi oqibatida paydo bo‘ladigan radikal qarashlar majmui. Millatchilik millat, elatning boshqasidan ustunligi hamda milliy o‘zgachaligi asosida kelib chiqadi va milliy adovat, ishonchsizlik va mojarolarni avj olishiga sabab bo‘ladi. Millatchilik ko‘p millatli (mayda etnik guruhlarga ega) mamlakatlarga xavf tug‘diradi va uning turmush-tarziga putur etkazib, inqirozlar, qonli urush va mojarolarni keltirib chiqaradi. Millatchilik - milliy xavfsizlik, xalqaro barqarorlik va tinchlikka tahdid soluvchi jiddiy xavflardan biri.
Milliy manfaat - shaxs, jamiyat va davlatning progressiv taraqqiyotidagi hayotiy muhim manfaatlar yig‘indisi tushuniladi. Boshqacha aytganda, O‘zbekiston milliy manfaatlari bu – fuqaro, jamiyat va davlatning ijtimoiy-iqtisodiy va siyosiy tuzilmasidan, iqtisodiy hayot darajasidan, tarixiy-jug‘rofiy joylashuvidan, milliy va madaniy urf-odatlardan kelib chiqqan ob’ektiv ehtiyojlardir. Milliy manfaatlar juda mukammal tuzilmadan tashkil topgan bo‘lib, ular turli xil ko‘rinishlar asosida guruhlanadilar. Ular ijtimoiy ahamiyatiga qarab – hayotiy muhim va ikkinchi darajali, faoliyatining davomiyligi bo‘yicha – doimiy va vaqtinchalik darajalariga ajraladilar. Manfaatlar ijtimoiy faoliyatning ko‘p qirraliligi va ko‘p jihatliligiga asoslanib: iqtisodiy, siyosiy, harbiy, texnologik, informatsion, ekologik sohalarda aks etadilar. Milliy manfaatlarni amalga oshirish va himoya qilish, asosan, davlatning zimmasiga yuklatilgan. Milliy manfaatlar asosida davlatning boshqaruv idoralari va institutlari tomonidan shaxs, jamiyat va davlatning hayotiy muhim manfaatlarini himoyalash istak va maqsadlarini aks etturuvchi davlat siyosati maqsadlari ishlab chiqariladi va shakllantiriladi. Maqsadlar esa quyidagicha vazifalarni hal etilishi bilan amalga oshiriladi. Mazkur vazifalarni echish yuzasidan davlat boshqaruv idoralari tomonidan, mamlakat rahbariyati tomonidan maxsus chora-tadbirlar ishlab chiqiladi va amalga oshiriladi. Milliy manfaatlar mohiyati milliy qadriyatlar asosida belgilanadi. Davlat boshqaruv idora va institutlari tomonidan ularning choralari ustuvorligi belgilanadi. SHunday qilib, davlat boshqaruv idoralari tomonidan milliy xavfsizlikni ta’minlashda davlat siyosatining maqsadlari ishlab chiqiladi va shakllantiriladi. (Q. Milliy qadriyatlar va maqsadlar).
Milliy maqsadlar – bu milliy qadriyatlar asosida vujudga kelgan milliy manfaatlarni amalga oshirish, ularni himoya qilish borasidagi shakllangan ustuvor vazifalar. M.m. milliy manfaatlardan farqli ravishda siyosatni shakllantirishda etarli darajada harakatchan hisoblanadi. O‘zbekiston tashqi va ichki siyosatini shakllantirishning umumiy metodologiyasini ishlab chiqish jarayonida – milliy maqsadlarni milliy manfaatlar va qadriyatlar, ularni amalga oshirish va himoya qilishda ular bilan o‘zaro bog‘liqlikda shakllanishni muhim holat deb e’tirof etish lozim. Bu esa o‘z navbatida, O‘zbekiston milliy xavfsizligini ta’minlash siyosatini mustahkamlashda va amaliy yo‘nalish berishda yordam beradi. Milliy maqsadlar – miliy manfaatlarni ro‘yobga chiqarish va himoya qilish yuzasidan davlat, jamiyat va fuqarolar faoliyatining asosini tashkil etuvchi yo‘nalishlar (muayyan maqsadga qaratilgan yo‘riqnomalar). Milliy manfaatlar bilan qiyoslaganda, ular tashqi va ichki siyosat shakllanishining yanada harakatchan elementi hisoblanadi.