MA’RUZA № 14.
Mavzu:
Ishlab chiqarish sharoitida fagolizisga qarshi kurashish.
Reja:
1.
Ishlab chiqarish sharoitida fagolizisga qarshi kurashish choralari.
2.
Bakteriofaglarni sanoat mikrobiologiyasidagi axamiyati.
Tayanch atamalar:
Faglarga bardoshli bo‘lgan mutant variantlar, profag.
Ishlab chiqarish sharoitida fagolizisga qarshi kurashish choralari
1. Ishlab chiqarishga beriladigan barcha shtammlarni fagga bardoshliliginio‘rganib
chiqish, ularning lizogenligini aniqlash;
2. Ishlab-chiqarishda foydalaniladigan bakteriyaga qarshi fag paydo bo‘lsa,
uniboshqa fagga chidamli shtamm bilan almashtirish; Amaliyotga beriladigan xar
bir
bakteriya shtammiga, oldindan tabiatdan yangi faglar qidirish va shu faglarga
bardoshli bo‘lgan mutant variantlarini laboratoriya sharoitidayaratish;
3. Fagga
chidamlilik mexanizmi aniqlash; Xar bir bakteriyaga qarshi
ajratilganfaglarni klassifikasiyasini zamonaviy usullar yordamida ularning DNK si
vaoqsilini taxlil qilish;
4. Fagga bardoshli mutantlarni yaratish ularda barcha zarur xossalar (maxsuldorligi
va boshqalari) saqlanib qolinishiga
erishish, zarur bo‘lgandamutantlar
maxsuldorligini genetika va seleksiya yo‘llari bilan doimiy ravishdaoshirib turish;
5. Ishlab chiqarish sharoitida fag tushmasligining
oldini olish maqsadida
barchategishli yo‘llaridan yana biri ishlab chiqarish jarayonida sanitariya-
gigienaqoidalariga rioya qilishdir.
Bu esa quyidagi amaliy ishlarni bajarishni taqqazo etadi:
a) Oziqa muxitini, suvni, xavoni sterilizasiyasini ta’minlash;
b) ko‘paytirish uchun foydalaniladigan mikroorganizm
albatta fagdan xoli
bo‘lishigaerishish;
v) foydalanilayotgan shtamm ishlab chiqarish talabiga javob berishi, ayniqsa:
lizogenbo‘lmasligi (xech bo‘lmaganda tashqariga tirik fag chiqmasligi zarur –
shtammuchun faol ta’sir qiladigan ma’lum faglar to‘plamiga chidamli bo‘lishi shart.
Bakteriofaglarni sanoat mikrobiologiyasidagi axamiyati faqat fagolizisni
manbai sifatidagi salbiy roli bilan belgilanmaydi.
Sanoatda qo‘llaniladigan bakteriyalarni
maxsuldorligini genetika va
seleksiyausullari bilan oshirishda bakteriofaglardan keng foydalaniladi. Bakteriofag
DNK si yokiuni bo‘laklari (fragmentlari) bakteriya foydali genlarini klonlashda
vektor vazifasinibajarishi mumkin.
Faglar bakteriya xujayrasida profag xolatida bakteriyaning ko‘p
xususiyatlarigajavob beradi, masalan: difteriya kasalligini tug‘diruvchi bakteriyada
toksin xosilbo‘lishiga sababchidir. Ko‘p fragmentlarning xosil bo‘lishiga javobgar
genlar profagdajoylashgan.Bir qancha fag fragmentlari (T4 fagining polinukleotid
ligazasi, fag lizosimi, DNK polimerazava boshqalar) tijorat asosida olinmoqda.
Bakteriofaglarni amaliy axamiyatibilan bir qatorda biologiyada
ularning nazariy
axamiyati xam kattadir. Molekulyarbiologiya, molekulyar genetika va gen
muxandisligi fanlarini paydo bo‘lishi vataraqqiyotida
bakteriofaglarning roli
modelü organizm sifatida xizmat qilib kelmoqda.
Do'stlaringiz bilan baham: