Urganch davlat universiteti bioinjeneriya va oziq-ovqat xavfsizligi fakulteti «biotexnologiya»

Atrof-muhit ob’ektlarini sanitariya-bakteriologiya jihatdan baholash
. Atorf - 
muhitdagi turli ob’ektlar: suv, tuproq, havo va oziq-ovqat mahsulotlarining 
sanitariya-gigiena holatini baholash uchun sanitariya-bakteriologik tekshiruvlar 
o’tkaziladi. Tekshiruv o’tkazishdan maqsad ko’rsatilgan ob’ektlarning 
epidemiologiya jihatidan havfsiz ekanligini aniqlash. Ulardan patogen 
mikroorganizmlarni ajratib olish, epidemiologik nuqtai nazardan havfli 
ekanligini
 
ko’rsatadi. Bu mikroorganizmlar ob’ektlarda kam miqdorda bo’lib, ular 
havo, suv va tuproqda ko’paymaydi, ularni to’g’ridan-to’g’ri ajratib olish ham juda 
qiyin. Shu boisdan, sanitariya-mikrobiologiya amaliyotida tashqiy muhitning 
patogen mikroblar bilan ifloslanish ehtimolini bilvosita ko’rsatkichlar- sanitariya-
ko’rsatkich mikroorganizimlarini topilishi asosida aniqlanadi. Ob’ektning mikroblar 
bilan zararlanganligini umumiy mikroblar soni, (UMS) bo’yicha aniqlash mumkin. 
Ya’ni, tekshirilayotgan ob’ektlarning ma’lum hajmi yoki massasidagi (1 
ml suvda,
1 
g 
tuproqda, 1 m
3
havoda) mikroorganizmning umumiy soni aniqlanadi. Tuproq va 
suvdagi mezofil aerob va fakultativ bakteriyalarning umumiy miqdori bo’lib, agarli 
muhitda 37ºC va 24 soatda 2 marotiba katalashtirilganda ko’zga ko’rinovchi 
koloniyalar hosil qilishi Sanitariya ko’rsatkichli bakteriyalarning borligi ikkita 
ko’rsatkich — (titr va indeks) orqali baholanadi. Bitta sanitar ko’rsatkich bakteriyasi 

---

topilgan suv va tuproqning eng kam miqdoriga titr va 1 l suyuqlikda;. 1 g tuproqda 
yoki zich moddada, 1 m
3
havoda topilgan sanitariya-ko’rsatkichli bakteriyalar 
soniga — 
indeks 
deyiladi. Sanitariya-ko’rsatkichli bakteriyalarga odam va hayvon 
organizmidagi doimiy mikrofloraning vakillari kiradi. Ular ichak yoki nafas 
yo’llarida yashaydi. Ular quyidagi xususiyatlarga ega: 
1) mikroorganizimlar doimiy ravishda odam va xayvonlar organizmida yashashi va 
tashqiy muhitga, ko’p miqdorda nafas yoki nafas yo’llaridan shilimshiq tomchilar 
bilan ajralishi; 
2) mikroblar tashqi muhitda ko’paya olmasligi (oziq ovqatlardan tashqari) yoki 
uning ko’payishi juda qisqa bo’lishi; 
3) atrof-muhitda, ichak yoki nafas yo’lida parazitlik qiluvchi patogen bakteriyalar 
qancha vaqt yashasa, ular ham shuncha vaqt mobaynida yoki ulardan ko’proq 
yashash qobiliyatiga ega bo’lishi; 
4) tashqi muhitga ularning chidamligi o’zlari singari yashash muhitlariga ega 
bo’lgan patogen bakteriyalarga o’xshash bo’lishi yoki ulardan ustun turishi va o’z 
xususiyatini o’zgartirmasligi; 
5) tashqi muhitda ularga yashash xususiyatlari yaqin bo’lgan, o’xshash 
bakteriyalarning bo’lmasligi; 
6) ularni aniqlash, ajratib olish va identifikasiya usullari oson va ekonamik jihatdan 
qulay bo’lishi;
Keltirilgan xususiyatlar bir qator bakteriyalarga xos bo’lib, atrof-muhitdagi turli 
ob’ektlar uchun sanitariya ko’rsatkichi deb qabul qilingan.