|
II. 3. Qo’ng’ir suvo’tlarning insonlar hayotida ahamiyati.
Suv o‘tlari suvning xavosini SO2 dan tozalab,O2 bilan boyitib turadi. Suv o‘tlari suvda yashovchi xayvonlar ularni ovqat hisoblanadi. Suv o‘tlarining ba’zi turlari odamlar tomonidan ham iste’mol qilinadi. Mas: Laminariya - Laminaria. Dengiz karami nomi bilan mashxurdir. Laminariyaning bargiga o‘xshash qismi 50 m.gacha boradi. Shu qismi ovqatga ishlatiladi. Laminariyada oqsil, yog‘ va uglevodlar bor. Suv o‘tlari vitaminlarga ham boy bo‘ladi. Yaponiya, Xitoy va boshqa mamlakatlarda suv o‘tlari bilan yer o‘g‘itlanadi. Chunki uning tarkibida N, Vr, S, va boshqa birikmalar bo‘ladi. Qizil suv o‘tlaridan "agar-agar" degan modda olinadi. Bu moddani mikrobiologiya praktikasida bakteriyalarni rivojlantirishda va o‘stirishda ishlatiladi. Oziq-ovqat sanoatida esa, marmelad tayyorlashda ishlatiladi. Ba’zi qo‘ng‘ir suv o‘tlaridan sifatli yelim olinadi. Suv o‘tlaridan olingan Algin preparati yengil ich yumshatuvchi ta’siriga ega(Alginat natriy). Sariq suv o‘tlarini qoldiqlarini "trepel" deb ataladi. Bu modda dinamit tayyorlashda va binokorlikda toshlarni pardozlashda ishlatiladi. Shuning uchun uzoq vaqt chirimaydi. Ko‘k-yashil suv o‘tlarining ba’zi turlari: ANAVAYENA va Stratanastoc boshqalar havodagi N2 ni yutish xususiyatiga ega. Ular xavodagi N2 ni yutib, yerni N li birikma bilan boyitadi. Ko‘k-yashil suv o‘tlari, yashil suv o‘tlari, sariq suv o‘tlari dengizlarda organik cho‘kmalar xosil qiladi. Bu organik cho‘kmalarni SAPROPEL deyiladi. Sapropel oziq modda va o‘g‘it sifatida katta ahamiyatga egadir. Suv o‘tlarining ba’zi birlaridan XLORELLA deb atalgan antibiotik dori olinadi. Xlorella oshqozon kasali, singa, buqoq, gipertoniya kasaliklariga davo.
Suvo‘tlar suvda yashovchi hayvonlarga ularning nafas olishi uchun zarur bo‘lgan kislorod gazini yetkazib beradi hamda shu hayvonlar uchun ozuqa bo‘ladi.
Ularning qoldiqlari esa turli xil mineral elementlarga boy bo‘lganligi uchun xo‘jalikning turli sohalarida foydalaniladi. Suvo‘tlar o‘txo‘r baliqlar uchun yaxshi ozuqa hisoblanadi, suv transporti va gidrotexnikada esa dengiz chuqurligini belgilash va boshqa masalalarda ahamiyatlidir. Oziq-ovqat sanoatida yashil suvo‘tlarning «dengiz salati» nomi bilan ma’lum bo‘lgan ulva va qo‘ng‘ir suvo‘tlarning «dengiz karami» nomi bilan ma’lum bo‘lgan laminariya kabi turlari juda muhim rol o‘ynaydi. Meditsinada davolovchi balchiqlar tarkibidagi suvo‘tlarning qoldiqlari turli kasalliklarni davolashda, yod olishda, vitamin A, B, B1, B2, C, D olishda, shuningdek qo‘ng‘ir va qizil suvo‘tlarning vakillari gijja tushiruvchi dori sifatida muhim rol o‘ynaydi.
Xulosa
Xulosalarga to’xtaladigan bo’lsak, demak, 1. suvo’tlar deyarli barcha mintaqalarda uchrar ekan. Suvo’tlarning 9ta sinfining ham o’ziga xos o’simliklar qatoriga ega hisoblanadi. Shulardan ko’proq qo’ng’ir suvo’tlar (Phaeophycophyta) sinfiga to’xtalib o’tdik.
2. Qo’ng’ir suvo’tlarning boshqa sinflardan ajralib turuvchi jihati xromotoforlarining qo’ng’ir rangda bo’lishidir. Hayotiy jarayonlari turli-tumanligiga qarab, qo’ng’ir suvo’ttoifalar 3ta ajdodga bo’linadi:
1) Izogeneratsimonlar - Isogenerathophyceae 2)Geterogeneratsimonlar - Geterogenerathophyceae 3)Siklosporasimonlar – Cyclosporophyceae
Izogeneratsimonlarga diktiota va ektokarpus, siklosporasimonlarga fukus kirsa, geterogeneratsimonlarga esa laminariya kiradi.
3. Dengiz qirg’oqlarida ko’p uchrovchi laminariya qishni jinsiy nasl bo’lgan o’simtalar sifatida o’tkazadi. Uning tarqalish zonasi qirg’oqdan 40m chuqurlikkacha boradi. Laminariyalardan ko’proq uchraydigani bu- barmoqsimon laminariya (laminaria digitata) hisoblanadi. Uning tallomi 1m, yelpig’ichsimon shaklga ega, lentasimon laminariya (laminaria saccharina) mamlakatimiz sharqidagi dengiz sohillarida ko’plab o’sishga moslashgan. Sohil aholisi laminariyadan oziq-ovqat maqsadlarida va meditsinada keng foydalanadilar. Shu kabi boshqa vakillari ham tabiatda muhim ahamiyatga egadir.
4.Suvo‘tlarning ahamiyati.Suvo‘tlar suvda yashovchi hayvonlarga ularning nafas olishi uchun zarur bo‘lgan kislorod gazini yetkazib beradi hamda shu hayvonlar uchun ozuqa bo‘ladi. Ularning qoldiqlari esa turli xil mineral elementlarga boy bo‘lganligi uchun xo‘jalikning turli sohalarida foydalaniladi. Suvo‘tlar o‘txo‘r baliqlar uchun yaxshi ozuqa hisoblanadi, suv transporti va gidrotexnikada esa dengiz chuqurligini belgilash va boshqa masalalarda ahamiyatlidir. Oziq-ovqat sanoatida yashil suvo‘tlarning «dengiz salati» nomi bilan ma’lum bo‘lgan ulva va qo‘ng‘ir suvo‘tlarning «dengiz karami» nomi bilan ma’lum bo‘lgan laminariya kabi turlari juda muhim rol o‘ynaydi. Meditsinada davolovchi balchiqlar tarkibidagi suvo‘tlarning qoldiqlari turli kasalliklarni davolashda, yod olishda, vitamin A, B, B1, B2, C, D olishda, shuningdek qo‘ng‘ir va qizil suvo‘tlarning vakillari gijja tushiruvchi dori sifatida muhim rol o‘ynaydi.
Suv o‘tlari suvning xavosini SO2 dan tozalab,O2 bilan boyitib turadi. Suv o‘tlari suvda yashovchi xayvonlar ularni ovqat hisoblanadi. Suv o‘tlarining ba’zi turlari odamlar tomonidan ham iste’mol qilinadi. Mas: Laminariya - Laminaria. Dengiz karami nomi bilan mashxurdir. Laminariyaning bargiga o‘xshash qismi 50 m.gacha boradi. Shu qismi ovqatga ishlatiladi. Laminariyada oqsil, yog‘ va uglevodlar bor. Suv o‘tlari vitaminlarga ham boy bo‘ladi. Yaponiya, Xitoy va boshqa mamlakatlarda suv o‘tlari bilan yer o‘g‘itlanadi. Chunki uning tarkibida N, Vr, S, va boshqa birikmalar bo‘ladi. Qizil suv o‘tlaridan "agar-agar" degan modda olinadi. Bu moddani mikrobiologiya praktikasida bakteriyalarni rivojlantirishda va o‘stirishda ishlatiladi. Oziq-ovqat sanoatida esa, marmelad tayyorlashda ishlatiladi. Ba’zi qo‘ng‘ir suv o‘tlaridan sifatli yelim olinadi. Suv o‘tlaridan olingan Algin preparati yengil ich yumshatuvchi ta’siriga ega(Alginat natriy). Sariq suv o‘tlarini qoldiqlarini "trepel" deb ataladi. Bu modda dinamit tayyorlashda va binokorlikda toshlarni pardozlashda ishlatiladi. Shuning uchun uzoq vaqt chirimaydi. Ko‘k-yashil suv o‘tlarining ba’zi turlari:
Do'stlaringiz bilan baham: |
