Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта таълим вазирлиги фарғона давлат университети

2) Уй кулолчилиги ёки аёллар кулолчилиги.
Кулолчиликнинг дастлабки босқиичларининг ҳаммаси ҳам айнан хонаки ишлаб чиқариш билан боғлиқ турларга киради. Чунки, кулолчиликдаги бундай идишларни тайёрлаш учун албатта махсус тайёрланган лой керак бўлган. Илк кулолчилик пайдо бўлгунига қадар ҳам одамлар жуда кўп йиллар давомидаги ўтни, ўчоқни кузатишлари давомида ўчоққа тушиб қолган оддий лой парчасини куйиши натижасида сополга айланиб қолганини кўрган. Бу ҳаётий тажрибадан келиб чиқиб ўша куйган лойни янада мустаҳкам бўлишини тажрибалардан ўтказишга ҳаракат қилишган. Унинг қаттиқ, ёки бўш бўлишининг сабабларини ўрганишган. Натижада лой таркибига майда қум, туйилган сопол ёки жун қўшиб тайёрланган кулолчилик буюмларини яхши ёки ёмон томонларини синаб кўрган. Чунки, ҳар қандай кулолчилик буюмини сув ўтказувчанлик хусусияти, иссиқдан ёки совуқдан ёрилмаслик хусусиятлари ўрганилган. Натижада уйдаги қозон, қумғон, това каби ошхонада ишлатиладиган идишлар ҳам айнан кулолчилик ҳунармандчилиги туфайли пайдо бўлган. Бутун тарихий тараққиёт давомида бундай идишлар каби ошхона буюмлари ҳам уй кулолчилиги ёрдамида, яъни қўлда тайёрланган идишлардир. Кулолларнинг узоқ йиллар давомида олиб борган синов-тажриба ишлари иссиққа чидамли идишларни ясаш усуллари, ёки сув ўтказмаслик учун нималар қилиш кераклигини ўргатди. Бунинг учун кулоллар ясалиши керак бўлган қозонга тайёрланган лойга албатта сопол синиқларини майдалаб, туйилган ҳолда солишди. Сополдан ясалган қозоннинг лойини таркибига албатта синиқ сопол парчаларидан ташқари майдалаб туйилган тош парчаларини лойга аралаштиришган. Натижада исиққа чидамли, тез иссиқ ўтказиб секин совийдиган, ёрилиб кетмайдиган қозонлар пайдо бўлган.
Кулолчиликнинг энг дастлабки босқичида албатта уй кулолчилиги пайдо бўлди ва бундай йўналишни бошлаб берганлар аёллар бўлганлигини археологлар кулолчилик буюмларида сақланиб қолган нозик панжаларнинг изларидан, ҳамда XIX асрнинг охири ва XX асрнинг бошларига қадар тоғли ҳудудларда сақланиб қолган этнографик материалларга кўра уй кулолчилиги билан айнан аёллар шуғулланганликларини этнолог олимлар ҳам яна бир бора такрорладилар¹¹.
Илк ўрта асрларга келиб ҳам бир неча марта уй кулолчилиги янада тараққий этди.