Ўзбекистоннинг давлат мустақиллигига эришишининг аҳамияти


IX боб иқтисодий ва ижтимоий ҳуқуқлар ҳақида



Download 481,5 Kb.
bet3/20
Sana24.02.2022
Hajmi481,5 Kb.
#189699
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   20
Bog'liq
2 5388996844699255983

IX боб иқтисодий ва ижтимоий ҳуқуқлар ҳақида
36. ҳар бир шахс мулкдор бўлишга ҳақли. Банкка қўйилган омонатлар сир тутилиши ва мерос ҳуқуқи қонун билан кафолатланади.
40. ҳар бир инсон малакали тиббий хизматдан фойдаланиш ҳуқуқига эга.
38. ёлланиб ишлаётган барча фуқаролар дам олиш ҳуқуқига эгадирлар. Иш вақти ва ҳақ тўланадиган меҳнат таътилининг муддати қонун билан белгиланади.
39. ҳар ким қариганда, меҳнат лаёқатини йўқотганда, шунингдек боқувчисидан маҳрум бўлганда ва қонунда назарда тутилган бошқа ҳолларда ижтимоий таъминот олиш ҳуқуқига эга.
Пенсиялар, нафақалар, ижтимоий ёрдам бошқа турларининг миқдори расман белгилаб қўйилган тирикчилик учун зарур энг кам миқдордан оз бўлиши мумкин эмас
41. ҳар ким билим олиш ҳуқуқига эга. Бепул умумий таълим олиш давлат томонидан кафолатланади. Мактаб ишлари давлат назоратидадир.


XI боб фуқароларнинг бурчлари ҳақида
47-модда. Барча фуқаролар Конституцияда белгилаб қўйилган бурчларини бажарадилар.


48-модда. Фуқаролар Конституция ва қонунларга риоя этишга, бошқа кишиларнинг ҳуқуқлари эркинликлари, шаъни ва қадр-қимматини ҳурмат қилишга мажбурдирлар.


49-модда. Фуқаролар Ўзбекистон халқининг тарихий, маънавий ва маданий меросини авайлаб асрашга мажбурдирлар.
Маданият ёдгорликлари давлат муҳофазасидадир.


50-модда. Фуқаролар атроф табиий муҳитга эҳтиёткорона муносабатда бўлишга мажбурдирлар.


51-модда. Фуқаролар қонун билан белгиланган солиқлар ва маҳаллий йиғимларни тўлашга мажбурдирлар.


52-модда. Ўзбекистон Республикасини ҳимоя қилиш - Ўзбекистон Республикаси ҳар бир фуқаросининг бурчидир. Фуқаролар қонунда белгиланган тартибда ҳарбий ёки муқобил хизматни ўташга мажбурдирлар.

5. Ўзбекистон Республикасида мулкдорлар синфини шакллантиришнинг зарурияти.


Кўп укладли иқтисодиётни шакллантириш, тадбиркорликни қўллаб-қувватлаш, мулкни давлат тасарруфидан чиқариш ва хусусийлаштириш дастурларини ишлаб чиқиш каби вазифаларни бажариш учун Давлат мулкини бошқариш ва тадбиркорликни қўллаб-қувватлаш давлат қўмитаси тузилди.
Њзбекистонда мулкни давлат тасарруфидан чиљариш ва хусусийлаштиришга ёндошувнинг муќим хусусияти - уни дастурлар асосида босљичма-босљич амалга оширишдан иборат. 1992-1993 йиллар хусусийлаштиришнинг биринчи босљичини њз ичига олиб, бу босљичда хусусийлаштириш жараёни умумий уй-жой фондини, савдо, маќаллий саноат, хизмат књрсатиш корхоналарини ќамда љишлољ хњжалик маќсулотларини љайта ишлаш тизимини љамраб олди. Енгил, маќаллий саноатга, транспорт ва љурилишга, бошља тармољларга љарашли айрим њрта ва йирик корхоналар кейинчалик сотиб олиниш ќуљуљи билан књпрољ ижра корхоналарига, жамоа корхоналарига, ёпиљ турдаги акционерлик жамиятларига айлантирилди. Акцияларнинг назорат пакети давлат ихтиёрида саљлаб љолинди.
Хусусийлаштиришнинг биринчи босљичида давлат халљ хњжалигининг иљтисодий жиќатдан самарасиз бњлган, бирољ бутун мамлакатнинг иљтисодий тараљљиётида муќим роль њйнайдиган айрим секторларини, айрим корхоналарни саљлаб туришни ва маблађ билан таъминлаш вазифаларини њз зиммасига олди.
Иљтисодий ислоќотларни амалга оширишнинг биринчи босљичи натижасида кичик хусусийлаштириш амалда тугалланди, давлат мулкини бошљариш ва уни мулкчиликнинг бошља шаклларига айлантириш учун керак бњлган муассасалар тизими тузилди.
Савдо, аќолига маиший хизмат књрсатиш, маќаллий саноат корхоналари хусусий ва жамоа мулки љилиб берилди. Натижада 1997 йилда савдо-сотиљ ќажми ва умумий овљатланиш ялпи маќсулотининг 95 фоиздан ортиљрођи давлатга љарашли бњлмаган секторга тњђри келди. Уй жойларни хусусийлаштириш жараёнида илгари давлат ихтиёрида бњлган бир миллиондан ортиљ квартира ёки давлат уй-жой фондининг 95 фоиздан ортиљрођи фуљароларнинг хусусий мулки бњлиб љолди.
Давлат ижтимоий дастурида белгилаб берилган иккинчи босљич 1994-1995 йилларга тњђри келди. Бу босљичда књплаб њрта ва йирик корхоналар ќиссадорлик жамиятларига айлантирилди ќамда уларнинг акциялари республика љимматбаќо љођозлар бозорининг асосини ташкил этди. Давлат мулки ќиссадорликка айлантирилиши билан бир љаторда кичик хусусий бизнес корхоналари љизђин ташкил љилинди.
Мулкни давлат тасарруфидан чиљаришнинг ва хусусийлаштиришнинг бу босљичда очиљ турдаги акционерлик жамиятларини вужудга келтириш, давлат мулкини танлов асосида ќамда ким ошди савдосида сотиш амалиётга жорий љилинди. Књчмас мулк ва љимматли љођозлар бозорининг янги муассасалари барпо этилди.
Давлат мулкини хусусийлаштириш бошланган даврдан 1994 йил охиригача 54 мингга яљин корхона ва объект давлат тасарруфидан чиљарилди. Шулардан 18.4 мингтаси хусусий, 26.1 мингтаси акциядорлик, 8.7 мингтаси жамоа мулкига њтди, 661 таси ижара корхоналарига айланди1.
Мулкни давлат тасарруфидан чиљариш ва хусусийлаштиришдан келадиган самара икки ёљлама характерга эга. Бир томондан, у аќолининг бњш турган маблађларини њзига жалб љилиб, уларнинг бозорга тазљийини пасайтиради. Иккинчи томондан, янги маблађларни ишлаб чиљаришга жалб этиш ва товар ишлаб чиљарувчилар њртасида раљобатни юзага келтириш учун шароит яратади. Бу ерда шуни таъкидлаш лозимки хусусийлаштириш иљтисодиётнинг давлатга љарашли бњлмаган секторини шакллантиришнинг ягона йњли эмас. Ташаббускорлик асосида якка тартибдаги хусусий мулкчиликка асосланган, шунингдек, турли хил кооперативлар, ширкатлар, маъсулияти чекланган жамиятлар књринишидаги кичик ва њрта корхоналарни ташкил љилиш - иккинчи људратли жараён ќисобланади.
Республика иљтисодиёти 1996 йилдан бошлаб мулкни давлат тасарруфидан чиљариш ва хусусийлаштиришнинг учинчи босљичига кирди. Бу босљич якунловчи характерга эга бњлиб, бу даврда хусусийлаштирилмайдиган объектлар рњйхатига кирмаган барча объект ва корхоналар давлат тасарруфидан чиљарилди.
Республикада хусусийлаштиришнинг адресли йњналтирилганлиги унинг навбатдаги хусусиятидир. Бу аќолининг барча љатламларига мазкур жараёнда аниљрољ ва натижалирољ љатнашиши имконини беради. Хусусийлаштиришнинг адресли йњналтирилганлиги уй-жойларнинг њз эгаларига имтиёзли ёки бепул берилишида, аќолининг књпрољ муќтож ва заиф љатламларини љњллаб-љувватлашнинг турли хил дастурлари бюджет маблађлари ќисобига љопланишида, љишлољ аќолиси њз ёрдамчи хњжалиги учун чек ерлар олиши кабиларда ифодаланади.
Њзбекистонда хусусийлаштиришнинг тњловлилиги унинг навбатдаги муќим хусусиятидир. Пулни тњлаш орљали давлат тасарруфидаги корхона ва объектларни хусусийлаштиришда мулкни бепул таљсимлаш билан бођлиљ салбий ќолатлар бартараф этилиши билан бирга љатор муаммоларни ќал љилиш имконияти яратилади. Булардан асосийси аввало тадбиркорликни, хусусийлаштирилган корхоналарни давлат томонидан љњллаб-љувватлашнинг молиявий манбалари пайдо бњлади, бозор инфраструктурасини барпо этиш учун ресурслар љанча келади ва аќолини ижтимоий муќофазалаш дастурини рњёбга чиљариш учун маблађлар жамланади.
Давлат мол-мулкини янги мулкдорларга сотиш йњли орљали уларнинг мулкчилик бошља шаклларига айлантирилиши билан бирга хусусийлаштиришдан олинадиган маблађлар шу корхонанинг њзини љњллаб-љувватлашга, янги раљобатлашувчи корхоналар барпо этишга ќам сарфланади.
Навбатдаги муќим хусусият - республикада мулкни давлат тасарруфидан чиљариш чођида аќоли учун кучли ижтимоий кафолатлар яратилди ва таъминланди1. Ижтимоий кафолатлар бир бутун имтиёзлар тизими орљали яратилди. Булар хусусийлаштирилаётган корхона меќнат жамоасига акцияларни имтиёзли шартлар билан сотиш, янги мулкдорга эскирган асосий фондлар ќамда ижтимоий инфраструктура объектларини бепул топшириш, давлат корхоналарининг мол-мулки, фермалар, бођлар ва шу кабиларни имтиёзли шартлар асосида хусусийлаштириш, ќамда солиљ тњлашда айрим имтиёзлар бериш кабилардир.
Ижтимоий кафолатлар истеъмол саватининг энг кам миљдорини кузатиб бориш, энг кам иш ќаљини, даромад солиђини тартибга солиш кабиларни ќам њз ичига олади.
Ижтимоий муќофазалаш давлатнинг барча мулкдорлар: хиссадорлар, хусусийлаштирилган уй-жойларнинг, сотиб олинган техника ва автотранспорт воситаларининг, ер майдонлари, хусусийлаштирилган фермалар ва бошља воситаларнинг эгаларининг ќуљуљларини ќимоя љилишда њз ифодасини топади.
Республикада давлат мулкини хусусийлаштиришнинг њзига хос бошља жиќатлари Президентимиз И.А. Каримов томонидан баён љилинган иљтисодий ислоќотларни амалга оиширишнинг асосий љоидаларидан келиб чиљади. Булар љуйидагилар:
а) давлат мулкини хусусийлаштириш республикада амалга оширилаётган ислоќотларнинг ички мантиљига бњйсиндирилади ва уларнинг асосини ташкил љилади;
б) мулкни хусусийлаштириш жараёни давлат томонидан бошљарилади;
в) хусусийлаштиришни ќуљуљий-меъёрий жиќатдан таъминлашда љонунларга риоя этилади.
Хиссадорлик жамиятлари ихтиёридаги воситалар ва маблађлар турли мулкдорларнинг шерикчилик асосида маълум гуруќларга бирлашиб бойликни индивидуал тарзда њзлаштирилиши тушунилади. Бу корхона ќиссадорликка таяниб, мулкдор њзининг мулкини пай сифатида умумий ишга љњяди ва даромаддан љњшилган улушига љараб тегишли љисмини њзлаштиради. Мазкур мулк шакли ќиссадорлик жамиятлари фаолиятида књринади.
Хиссадорлик жамиятлари турли хил мулкдорлар маблађларини бирлаштиришнинг жаќон хњжалик юритиш амалиётида ишлаб чиљилган ва синалган шакли. Унинг ёрдамида нафаљат турли сармоялар, балки давлат ва меќнаткашлар бир љисмининг маблађлари бирлаштирилади.
Хиссадорлик жамиятлари мулкининг шаклланиши турли хил йњллар билан содир бњлади. Бу - ќиссадорлик асосида янги корхона ва банкларни ташкил љилиш, давлат корхоналари акцияларини чиљариш ва шу орљали уларни ќиссадорлик корхоналарига айлантириш. Кейинги ќолда давлат акцияларининг назорат пакетини саљлаб љолиш учун барча имкониятларга эга бњлади.
Турли шаклдаги мулкларнинг бирикиб кетиши натижасида аралаш мулк пайдо бњлади. Бу мулк алоќида олинган объектнинг турли мулкдорлар иштирокида њзлаштирилишини билдиради.
Республикамизда хусусийлаштириш бњйича љњйилган вазифа, давлат сектори бозор шароитида ќам сезиларли роль њйнаши инкор љилмайди. Чунки иљтисодиётнинг давлат корхоналари саљланиб љолиши керак бњлган соќалар ќам мавжуд. Бундай корхоналар учун уларнинг бозор шароитларига таркибан мослашувига имкон берадиган хњжалик юритиш механизмини ишлаб чиљиш талаб љилинади.

6. Ўзбекистон Республикаси Президенти И.А.Каримовнинг «Кучли давлатдан-кучли фуқаролик жамиятга» тамойилининг моҳияти.


152. Ўзбекистон Республикаси президенти И.А.Каримовнинг «Кучли давлатдан кучли демократик жамият сари» асарида кўрсатилагн принципларнинг демократик жамият асосини қуришдаги аҳамияти

През.И.К.А. «кучли давлатдан кучли жамият сари»гоясини 1998 й «Тафаккур» журнали бош мухаррири Билан булган сухбатда кутарган эди. Бу гояга кура биз фук.жам.кур.ни максад килиб куйганмиз. Бу сохада дастлабки кадамлар куйилди. Бугунги утиш даври учун зарур булган кучли давлат функциялари ва аломатлдари аста секинлик Билан тадрижий равишда кучли жамият зиммасига утишини юртбошимиз таъкидлаб утган эди. Бу гоя мазмуни 1999 й да през= «Узбекистон 21 асрга интилмокда» асарида яна бир бор алохида таъкидлаб утилар экан, юртбошимиз, «фукароларнинг узини узи бошкариш органлари тугрисида»ги хамда «Нодавлат-нотижорат ташкилотлари тугрисидаги» конунларга уз муносабатини билдира туриб бу гояни янада ривожлантирди. «Кучли давлатдан кучли жамият сари» деган сиёсий курилиш дастурининг мохияти анна шунда яккол намоён булади деган эди И.К. Айнан шундай ёндашув фук/= уз/ига уз хаёт ива бутун жамият хаётини бошкариш ва ташкил этишда кенг иштирок этиш учун имконият яратади. Бу эса фук. жам. тамойилларига тула мос келади. Шу боисдан хам давлатимиз рахбарлигида «кучли давлатдан кучли жамият сари» концептуал дастури ишлаб чикилди. Бу гоянинг ишлаб чикилиши ва борада дастур кабул килинишининг сабаби шундаки, хар кандай давлат кучли булиши мумкин. Масалан собик иттифок кудратли давлат эди. Лекин у 20 аср охирларига келиб халкдан ажралиб колди, халкдан, фук/+ узоклашди, хокимият орган/ида фукаро/= иштироки чекланди. Натижада бундай измга эга б-ган давлат кулашига олиб келди. През таъкидлаб айтганидек, биз кудратли кучли давлат куришимиз мумкин, лекин у фук/ манфаатини ифода этамаса, фукаролардан узокда булса, миллий давлатчилигимиз хакидаги карашлар амалга ошмайди. Шу боисдан хам през.= шу консепциясига кура давлат хокимияти органларини астасекинлик билин либераллаштириб, униг айрим функцияларини махаллий хокимият органларига утказиш лозимлигини баён этган эди. Хакикатдан хам бу масала давлат рахбарининг доно сиёсати туфайли амалш оширилмокда.


2002 й 29 авг-да ОлМ = 9-сес-да Прж ИАК «Уз-да дам-к узгариш/ни янада чукурлаштириш ва фукаролик жамияти асос/ини шакллантириш= ас-й йуналиш/и»га багишланган маърузасида хам «кучли давлатдан кучли жамият сари» тамойилини амалда хаётга жорий этиш зарурлигини уктириш б-н 1га «Адолат-конун устуворлигида « деган тамойилини изохлаб берди. Бунда хайтимизни эркинлаштариш яъни марказий ва юкори давлат бошкарув идоралари вазифаларини давлат хокимияти= куйи тузилма/га фукаролар= узни-узи бошкариш орган/ига боскичма-боски утказа боришни таъминлиш зарур деган эди. Хакикатдан хам 2 палатали парламентимиз= шакллантирилиши б-н 1га хокимият орган/и= айрим функция/и фукаро/= куйи узини узи бошкариш орган/ига утказилаётганлиги бунинг яккол ифодасидир

7. «Буюк давлатчилик шовинизми» ва «агрессив миллатчилик» кўринишларининг Ўзбекистон Республикаси хавфсизлигига тақдид сифатида



Download 481,5 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   20




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©www.hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish