1-amaliy mashG‘ulot mavzu: Shahar ko‘Cha yo‘llarining parametrlarini aniqlash Ishdan maqsad

Ko‘chalar toifasi	Harakat- ning hisob tezligi km/s	Harakat yo‘lagining eni, m	Harakat yo‘lagining soni	Qizil chiziqlardagi eng katta eni, m	Trotuarning eng katta eni, m	Rejadagi egrilikning eng kichik radiusi, m	Bo‘ylama eng katta nishablik, %
Vertikal egrilarning eng kichik radiuslari, m
Qavariq	botiq
I. Umumshahar ahamiyatidagi magistral ko‘chalar:	100	3,75	6-8	-	4,5	500	50	6000			1500
to‘xtovsiz harakat
tartibga solinuvchi harakat	80	3,75	4-8	60	4,5	400	50	6000			1500
II. Tuman ahamiyatidagi magistral ko‘chalar	60	3,75	3-4	45	3,0	250	60	4000			1000
III. Mahalliy ahamiyatga ega ko‘chalar:	40	3,5	2-3	25	2,25	125	80	500			250
turar joy qurilishida
ishlab chiqarish va kommunal-ombor zonalarda	60	3,5	2-4	35	1,5	250	50	4000			1000

Avtomobil yo‘lining ko‘ndalang nishabliklari harakat tasmalari soni iqlim sharoitlariga qarab quyidagi jadval asosida qabul qilinadi.

1.3-jadval

Yo‘l toifasi	Ko‘ndalang nishablik, ‰
	Yo‘l iqlim zonasi
	I,II,IV	III
I a) ko‘ndalang kesimda har qaysi qism nishabligi ikki tomonga bo‘lganda b) nishabligi bir tomonga bo‘lganda : -ajratuvchi tasmadan keyin 2- tasmada 3- tasmada 4- tasmada	15 15 20 20	20 20 25 25
II-IV	15	20

Yo‘l to‘shamasining turi yo‘l toifasiga asoslanib aniqlanadi. [1]

Barcha jadval ma’lumotlaridan foydalanib, loyihalanayotgan yo‘lning texnik ko‘rsatkichlar jadvalini tuzamiz.

Yo‘lning texnik ko‘rsatkichlarini aniqlash jadvali
1.4-jadval

№ t/r	Ko‘rsatkichlar	Qiymati
1	Kelajakdagi harakat jadalligi, 20 yildan so‘ng, dona/sut
2	Yo‘lning toifasi
3	Hisobiy tezlik, km/s
4	Harakat tasmasining soni, ta
5	Harakat tasmasining kengligi, m
6	Qatnov qismining kengligi, m
7	Yo‘l poyining kengligi, m
8	Yo‘l yoqasining kengligi, m
9	Yo‘l yoqasidagi chetki tasmaning kengligi, m
10	Yo‘l yoqasining mustahkamlangan qismining eng kichik kengligi, m
11	Ajratuvchi tasmaning kengligi, m
12	Ajratuvchi tasmaning mustahkamlangan qismining kengligi, m
13	Tavsiya qilingan bo‘ylama nishablik, ‰
14	Eng katta bo‘ylama nishablik ‰
15	Eng kichik hisobiy ko‘rish masofasi, m a) to‘xtash uchun to‘siq oldida, m b) qarama-qarshi avtomobil uchun, m
16	Vertikal egrilarning radiuslari: a) qabariq egrida: tavsiya qilingan, m eng kichigi, m b) botiq egrida: tavsiya qilingan, m eng kichigi, m
17	Rejadagi egrining radiuslari: m tavsiya qilingan, m eng kichigi ,m
18	Ko‘ndalang nishablik, ‰
19	Yo‘l qoplamasining turi

Talabalar mavjud shahar yo‘lining 1.4-jadvalda ko‘zda tutilgan parametrlarini o‘rganadilar va ushbu jadvalni to‘ldirib xulosa yozadilar.

2-AMALIY MAShG‘ULOT
MAVZU: ShAHAR KO‘ChA YO‘LLARI QATNOV QISMI HISOBI


Ishdan maqsad: Talabalar shahar yo‘llari va ko‘chalarining qatnov qismi kengligini hisoblash bo‘yicha bilim va ko‘nikmalarga ega bo‘ladilar


Nazariy qism
Qatnov qismi kengligini hisoblash quyidagi ketma-ketlikda bajariladi:
a. Harakatlanish tasmalar sonini hisoblash.
b. Hisobiy avtomobilni aniqlash.
c. Harakatlanish tasmasi kengligini aniqlash.
d. Umumiy qatnov qismi kengligini aniqlash.


a. Harakatlanish tasmalar soni (2.1) formulaga binoan, hisobiy jadallikdagi transport oqimlarining harakatini ta’minlash zarurati asosida belgilanadi:
(2.1)
Bu yerda n – harakatlanish tasmalar soni, dona.; N – loyihalanayotgan ko‘chadagi umumiy harakat jadalligi, avt./soat; z – ko‘chaning zichlik koeffitsienti (0,6–0,7 oralig‘ida qabul qilinadi); P – harakatlanish tasmasini o‘tkazuvchanlik qobilyati, avt./soat (1800–2200 oralig‘ida qabul qilinadi).


b. Harakatlanish tasmasi kengligini hisoblash qabul qilingan hisobiy avtomobilni inobatga olgan holda amalga oshiriladi va quyidagicha belgilash tavsiya etiladi:
– ikki tasmali ko‘cha uchun: aholi yashash joyida – yengil, ishlab chiqari zavodlariga-omborlarga – yuk avtomobili;
– ko‘p tasmali ko‘cha uchun: chetki chap tasma uchun – yengil; chetki o‘ng uchun – yuk avtomobili yoki avtobus. Magistral ko‘chalarning ichki tasmalari uchun hisobiy avtomobil undagi harakatlanishi kutilayotgan transport vositalariga va tarkibiga bog‘liq ravishda tanlanadi (2.1-jadvalga qarang).

2.1-jadval

XHarakat jadalligining bitta yo‘nalishdagi harakat jadalligi, avt/soat
	1	2	3	4	5
30% gacha yuk avtomobillari
1200 gacha	Yuk avto	Yengil avto	Yengil avto	Yengil avto	Yengil avto
120-2000	Yuk avto	Yuk avto	Yengil avto	Yengil avto	Yengil avto
2000 dan yuqori	Yuk avto	Yuk avto	Yuk avto	Yengil avto	Yengil avto
30% dan yuqori yuk avtomobillari
1600 gacha	Yuk avto	Yuk avto	Yengil avto	Yengil avto	Yengil avto
1600 dan yuqori	Yuk avto	Yuk avto	Yuk avto	Yengil avto	Yengil avto

c. Quyidagi holatlarni inobatga olgan holda harakatlanish tasmasining kengligi aniqlanadi:
Ikki tasmali ko‘chalarning harakatlanish tasmasi kengligi
(ikki tomonlama harakatda) quyidagicha aniqlanadi (2.2):
B_p^d_.^p_d. = x + y + A, (2.2)
gde B_p^d_.^p_d. – ikki tasmali ko‘chalarning harakatlanish tasmasi kengligi, m; A – hisobiy transport vositalarining kengligi, qabul qilinadi: yengil avtomobil uchun 1,8-2,0 m, yuu avtomobil uchun- 2,5 m; trolleybus uchun- 2,7 m.;
x, y – xavfsizlik oralig‘i, m (2.1-rasm).
x = 0,3 + 0,005v, (2.3)
y = 0,5 + 0,005v, (2.4)
bu yerda v – hisobiy tezlik, km/soat.
Ko‘p tasmali ko‘chalarning chetki chap va chetki o‘ng harakatlanish tasmalari kengligi mos ravishda quyidagi formulalar yordamida (2.5) va (2.6) aniqlanadi:
B_p^m_.^p1_d. ^{= x + 0,5 * D + A,} (2.5)
B_p^m_.^p2_d. ^{= y + 0,5 * D + A,} (2.6)
Bu yerda D – ko‘p tasmali qatnov qismidagi xavfsizlik oralig‘i, m (2.1-rasm.



2.1-rasm. Ko‘p tasmali shahar ko‘chalari qatnov qismi harakatlanish tasmalarining kengligini aniqlash sxemasi
2.2-jadval

Hisobiy avtomobil	Xavfsizlik oralig‘i, D, m
Yengil-yengil	0,9
Yengil-yuk	1,0
Yuk-yuk	1,1

Hisoblab topilgan harakatlanish tasmasi kengligining yakuniy qiymatini (V_p.d) 0,25 m qism bo‘yicha yaxlitlanadi.
Harakatlanish tasmasi kengligining chegaraviy qiymati V_p.d.= 3,75 m.


d. Umumiy qatnov qismi kengligi tasmalar soni va ularning kengligiga asoslangan holda quyidagi formula bo‘yicha aniqlanadi (2.9):

gde B – umumiy qatnov qismi kengligi, m; B_pⁱ_.d. – harakatlanish tasmasi kengligi, i-chi harakatlanish qatori, m; B_k.p. – chetki tasmalarning umumiy kengligi (mavjud bo‘lganda), m.


Misol №1
Topshiriq. Boshlang‘ich ma’lumotlardan foydalanib shahar ko‘chasining ko‘ndalang kesim profilini aniqlash:
– kelajakdagi harakat jadalligi N = 5000 kelt. avt./soat;
– transpotr oqimidagi yuk avtomobillar foizi – 15%;
Yechish.
1.1. Harakatlanish tasmalar soni (1) formulaga binoan, hisobiy jadallikdagi transport oqimlarining harakatini ta’minlash zarurati asosida belgilanadi, olingan natijani butun, juft son ko‘rinishida qabul qilinadi:

1.2. Loyihalanayotgan ko‘chadagi transport vositalaring tarkibidagi yuk avtomobillar foizini inobatga olgan holda hisobiy avtomobilni aniqlanadi-15 %
Bitta yo‘nalishdagi harakat jadalligi N₁ = N/2 = 5000/2 = 2500 kelt. avt./soat.
2.1-jadvalga mos ravishda barcha xarakatlanish tasmalari uchun xisobiy avtomobil – yuk avtomobili (G).
1.3. Harakatlanish tasmasi kengligini aniqlash:

Ichki harakatlanish tasmasi kengligini quyidagi formula bo‘yicha aniqlaymiz:

mp1
^Bp.d. ^{= x + 0,5 ⋅ D + A;}

Bu yerda A = 2,5 m; x = 0,3 + 0,005 ⋅v = 0,3 + 0,005 ⋅ 70 = 0,3 + 0,35 = 0,65 m, D = 1,1 m.
U holda
mp1
^Bp.d. ^{= x + 0,5 ⋅ D + A = 0,65 + 0,55 + 2,5 = 3,7 m.}
Hisoblab topilgan harakatlanish tasmasi kengligining yakuniy qiymatini (V_p.d) 0,25 m qism bo‘yicha yaxlitlanadi:
mp1
^Bp.d. ^{= 3,75 m.}
Tashqi harakatlanish tasmasi kengligini quyidagi formula bo‘yicha aniqlaymiz:
mp2
^Bp.d. ^{= y + 0,5 ⋅ D + A;}
Bu yerda y = 0,5 + 0,005 ⋅v = 0,3 + 0,005 ⋅ 70 = 0,5 + 0,35 = 0,85 m, D = 1,1 m.
U holda
mp1
^Bp.d. ^{= y + 0,5 ⋅ D + A = 0,85 + 0,55 + 2,5 = 3,9 m.}
Olingan natija B_p.d. = 3,75 m dan katta bo‘lganligi sababli, uning qiymatini chegaralaymiz. Yakuniy qabul qilinadi:
mp1
^Bp.d. ^{= 3,75 m.}
Okonchatelno poperechnыy profil primet vid, ukazannыy na ris. 1a:
2.1a, 2.2-rasm. Shahar ko‘chasining ko‘ndalang profili
Talabalar quyidagi jadvaldagi ko‘rsatkichlardan jurnaldagi nomeridan foydalanib o‘zlariga tegishli ko‘rsatkichlarini tanlab oladi.

№	N, avt.sut	Z	P
1	5100	0,6	1800
2	5200	0,7	1850
3	5500	0,8	1870
4	5050	0,75	1900
5	4900	0,78	2000
6	4800	0,77	2020
7	4900	0,72	2022
8	4860	0,70	2100
9	4960	0,6	1950
10	4880	0,7	1900
11	4700	0,8	1750
12	4750	0,75	1780
13	4762	0,78	1980
14	5620	0,77	1800
15	5500	0,72	1850
16	5340	0,70	1870
17	6000	0,6	1900
18	5900	0,7	2000
19	5800	0,8	2020
20	5887	0,75	2022
21	5880	0,78	2100
22	4200	0,77	1950