Eynshteyn. Nisbiylik nazariyasi

Albert Eynshteynning 
otasi va onasi German 
hamda Paulina. 
 
Pastdagi chap tarafdagi 
fotosuratda:
 Albert 
Eynshteynning 
saqlanib qolgan eng 
kichik yoshdagi rasmi. 
 
Pastdagi o„ng tarafdagi 
fotosuratda:
 Eynshteyn 
14 yoshda. Myunxen. 
 

---

17 
oxirgi partada shunday istehzoli tabassum bilan o„tiribsanki, senga qarasam, 
darsni olib borish uchun kerak bo„ladigan ehtirom atmosferasi tarqab ketmoqda...
» 
degan ekan. Ziddiyat ikki taraflama edi. Bo„lajak daho olim, o„ziga o„ta 
qattiqqo„llik bilan ta‟lim berishga urinadigan o„qituvchilari oldida bo„yin egishni 
istamasdi. «
Mening maktabdagi o„qituvchilarim serjantlarga, Institutdagilari esa 
leytenantlarga o„xshar edilar
» - deydi bu haqida olimning o„zi. Bu qarama-
qarshilik, Eynshteynning hali boshlanib ulgurmagan karyerasini shundoq bo„g„ib 
qo„yishi ham mumkin edi.
Eynshteyn sinfdoshlari bilan ham til topishishga qiynalardi. Ular yosh 
Albertning harakatli o„yinlarga nisbatan qiziqishi yo„qligini g„alati, shubhali holat 
deb qarar edilar. Lekin Albert o„z uyida doimo kuchli mehr va himoya og„ushida 
bo„lgan. 1881 yilning 18 noyabrida Eynshteynning yagona singlisi Mariya dunyoga 
keladi va uni oila davrasida Maya deb atay boshlaydilar. Avvaliga Albert oilaning 
yangi a‟zosi paydo bo„lishi munosabati bilan biror jo„yali munosabat bildirmagan 
ekan (uning aravachasi bormi yoki yo„qligi bilan qiziqqan xolos). Lekin keyinchalik 
aynan singlisi, uning hayotdagi eng yaqin sirdoshiga aylangan. German va Yakob 
Eynshteynlar oilasi, Myunxen yaqinida, o„z fabrikalaridan uncha uzoq bolmagan 
joyda, bir uyda ahil va inoqlikda yashashar edi. Uy oldida katta va keng bog„ bo„lib, 
uni bolalar kichik ingliz bog„i deb atashgan (Myunxenda ingliz bog„i deb ataladigan 
katta bog„ bo„lgan). Eynshteynlar oilasi qo„ni-qo„shnilar bilan unchalik ham yaqin 
aloqalarga kirishishmagan va oilaviy sayohat bilan toqqa chiqish yoki, ko„l bo„yida 
dam olish kabi mashg„ulotlarni afzal bilishgan.
Albert Eynshteynning ilm-fanga kirib kelish yo„li boshida ikkita buyum 
alohida ahamiyat kasb etadi. Ulardan birinchisi – Albertga to„rt yoshga to„lganida 
otasi sovg„a qilgan kompas; hamda ikkinchisi – Yevklidning «Boshlang„ichlar» 
kitobi bo„lgan. Kompasning magnitlangan ko„rsatkichi tabiat sirlariga tomon yo„l 
boshlar edi, qadimgi yunonning kitobidagi postulat va aksiomalar esa, mazkur 
tabiat sirlarini bilish va anglash borasidagi inson aql-zakovatining imkoniyatlariga 
ishora qilar edi. Kompas va Yevklid geometriyasi darsligi Albert Eynshteynga 
hayot yo„lidagi taqdirini belgilab berdi. Magnetizmni nisbiylikning sof fenomeni 
sifatida qarash mumkin; nisbiylik nazariyasini o„zini esa, voqe‟likning geometrik 
ko„rinishi sifatida baholasa bo„ladi.
Erta aqlini tanigan bola sifatida men, aksariyat odamlar butun umrini 
sarflab yuboradigan ayrim orzu – umidlar va intilishlarning oxiri puch 
homxayoldan iboratligini ancha avval anglab yetdim
.