Glossariy-terminlerdin` qisqasha tu`sindirme so`zligi abiotikaliq (jansiz) faktorlar

---

GLOSSARIY-TERMINLERDIN` QISQAShA TU`SINDIRME SO`ZLIGI
 
Abiotikaliq 
(jansiz) faktorlar 
A) iqlim faktorlari-jaqtiliq, temperatura, ig`alliq; 
B) edafikaliq faktorlar – topiraqtin` mexanikaliq ha`m 
ximiyaliq qurami, onin` fizikaliq qa`siyetleri; 
V) orografikaliq faktorlar – rel`ef sharayatlari.
 
Aziqliq shinjiri 
Soobshestvodag`i aziqliq shinjiri bul energiyanin` bir 
organizmnen ekinshisine o`tiw izbe-izligi bolip esaplanadi. 
Ha`r bir organizm o`zinen keyinde turg`an organizm ushin 
aziqliq bolip xizmet qiliwi tu`siniledi. 
Antropogen 
faktorlar 
adamzat iskerligi ta`siri kiredi. Bunday faktorlar keri yamasa 
unamli boliwi mu`mkin. Tiri organizmler jasaw ortalig`inin` 
antropogen faktorlar ta`sirinde o`zgeriwi, o`z na`wbetinde 
ekosistemalardag`i baylanislardin` bankrotqa ushirawina alip 
keledi. 
Bug`an 
tog`aylardin` 
ko`plep 
kesiliwi, 
sho`listanlardin` o`zlestiriliwi, jaylawlarda qadag`alawsiz mal 
bag`iliwi ha`m basqalar misal boladi. topiraq, suw ha`m 
hawanin`, sanaat shig`indilari ha`m ziyanli zatlar menen 
za`ha`rleniwi, ayirim jag`daylarda antropogen faktorlar 
pu`tkil biotsenozlar joq bolip ketiwi de mu`mkin. 
Atmosfera 
jer sharinin`
 
hawa qabig`i bolip, biosferada
 
tirishilikti 
ta`miynlewshi tiykarg`i dereklerden biri. Atmosfera barliq 
organizmlerdi ziyanli kosmik nurlardan qorg`ap turadi, 
planeta betindegi issiliqti saqlaydi. 
Autekologiya 
(«autos»-grekshe so`z bolip, o`zi degen ma`nisti bildiredi) - 
ayirim tu`rlerdin` olar jasap turg`an ortaliq penen 
mu`na`sibetin, 
tu`rlerdin` 
qanday 
ortaliqqa 
ko`birek 
beyimleskenligin u`yrenedi.