Glossariy-terminlerdin` qisqasha tu`sindirme so`zligi abiotikaliq (jansiz) faktorlar

Tirishilik 
ortalig`i 
dep organizmlerdi orap turiwshi ha`m olar menen turaqli 
baylanista bolatug`in ta`biyattin` bir bo`limine aytiladi. 
Fotoperiodizm 
O`simliklerdin` ku`nnin` uzin yamasa qisqalig`ina qatnasi. 
Fotosintez 
bul ju`da` quramali biologiyaliq protsess. O`simlikler 
denesindegi jasil pigment - xlorofill da`neshesi arqali ku`n 
energiyasi o`zine qabillaydi ha`m onin` ja`rdeminde sirttan 
qabillag`an ko`mir qishqil gazin ha`m suwdi biriktirip, 
energiyag`a bay organikaliq birikpelerdi sintezleydi. 
Edafikaliq faktor 
«Edafos» - grekshe topiraq faktorin an`latadi. 
Ekologiya 
bul tiri organizmlerdin` o`z ara mu`na`sibetlerin ha`m 
olardin` 
qorshag`an 
ortaliq 
penen 
o`z 
ara 
ta`sirin 
u`yrenetug`in pa`n.
 
Ekologiyaliq 
faktorlar
 
Ortaliq elementlerinin` tu`rler iykemlesiw reaktsiyasin 
shaqiriwshi faktorlarg`a aytiladi. 

---

Ekologiyaliq 
apatshiliq 
degende ekosistemalardin` qayta tiklenbeytug`in da`rejede 
buziliwi na`tiyjesinde keri ekonomikaliq aqibetlerge yamasa 
xaliqtin` g`alaba nabit boliwina alip keletug`in jag`day 
tu`siniledi. 
Ekologiyaliq 
ekspertiza 
insan 
salamatlig`in 
saqlaw, 
ekologiyaliq qa`wipsizlikti 
ta`miynlew maqsetlerinde a`melge asiriladi. O`zbekstanda 
2000-jili «Ekologiyaliq ekspertiza haqqinda» nizam qabil 
etken. 
Ekosistema 
dep birge jasawshi ha`r qiyli organizmler ha`m olardin` jasaw 
ortalig`i arasindag`i nizamli baylanisqa aytiladi. Bug`an 
tog`ay, sho`l, jaylaw, suw saqlag`ishlar, tawlar misal bola 
aladi. Ekosistema 
ta`biyiy
ekosistema
(misali, tog`ay, sho`l) 
ha`m 
jasalma
ekosistema
(misali, akvarium, teplitsa, 
agrotsenozlar) bolip 2 ge bo`linedi. 
Eroziya 
(latinsha "
erosia
"
– buziliw). Suw, samal ha`m antropogen 
faktorlar topiraqqa keri ta`sir etiwi na`tiyjesinde onin` u`stki 
o`nimdar qatlaminin` juwilip ha`m uship ketiwi.