I laboratoriya ishlarining mavzusi 1 laboratoriya ishi bir fazali bir yarim davrli to ‘ g ‘ rilash sxemasi tadqiqoti

---

1 
I. LABORATORIYA ISHLARINING MAVZUSI 
 
1 - LABORATORIYA ISHI 
BIR FAZALI BIR YARIM DAVRLI TO
‘
G
‘
RILASH SXEMASI 
TADQIQOTI. 
 
I. Ishdan maqsad
: 
Bir fazali bir yarim davrli to‘g‘irlash sxemasining ishlash asoslarini o‘rganish. 
II. Nazariy qism: 
Metall simlardan iborat bo‘lgan elektr zanjir uchun o‘tayotgan tok 
yo‘nalishining ahamiyati yo‘q, ya'ni elektr zanjirning o‘tkazuvchanligi tokning har 
ikki yo‘nalishi uchun ham bir xilligicha qolaberadi. Shuning uchun ham bunday 
zanjirni o‘zgaruvchan tok kuchlanishi manbaiga ulaganimizda undan o‘zgaruvchan 
tok o‘tadi. O‘zgaruvchan tok kuchlanishi U1 manbaidan ta'minlanayotgan 
zanjirda o`zgamas tok hosil qilish uchun bu zanjirga tokni faqat bir tomonga 
o‘tkazuvchi elektr ventil ulash kerak bo‘ladi (1 - rasm ).
1 - rasm. Bir fazali bir yarim davrli to‘g‘irlash sxemasi
Bunday ventillarni zanjirga ulaganimizda bu zanjirlar tokni faqat bir 
yo‘nalishda o‘tkazadi. Manba kuchlanishi U1 bilan ventilning o‘tkazuvchanlik 
yo‘nalishi mos kelgan yo‘nalish musbat deb va o‘tkazmaydigan yo‘nalishi esa 
manfiy deb qabul qilinadi. Elektr ventilning tok o‘tkazmaydigan davrida, demak 
yuklanish zanjiridan odatda 
teskari tok
deb ataluvchi juda kichik qiymatli tok i
b 
o‘tadi va bu tokni yuzaga keltiruvchi kuchlanish esa 
teskari kuchlanish
deb ataladi. 
Bu kuchlanishning qiymati teskari tok o‘tishi vaqtida kuchlanish manbai U
1
dan 
i
b
R qiymatga kam bo‘ladi, biroq i
b
tok qiymati juda kichik bo‘lgani sababli u hosil 
qiladigan bu kuchlanish pasayishini hisobga olmasa ham bo‘ladi.
Ventilning o‘tkazuvchanlik davridagi o‘tayotgan tok i
a
to‘g‘ri tok deb ataladi 
va bu tok hosil qiladigan kuchlanish pasayishi esa 
to‘g‘ri kuchlanish pasayishi
deb 
ataladi.
Yuklanish zanjiri R dan o‘tuvchi o‘zgarmas tokning o‘rtacha qiymati 
to‘g‘rilangan tok
I
d
deb ataladi. Yuklanishdagi bir davr ichidagi kuchlanish 
to‘g‘rilangan kuchlanish
Ud deb ataladi.
Ko‘rilayotgan sxema bir dioddan tashkil topgan bo‘lgani uchun to‘g‘rilangan 
tok o‘zgaruvchan tok kuchlanishining musbat yarim davridagina yuklanishdan 
o‘tadi. Shuning uchun ham tok uzlukli ko‘rinishda bo‘ladi. Yuklanish R ga 
berilayotgan o‘rtacha quvvat Id va Ud larning o‘zgarmas tashkil etuvchisilari
ko‘paytmasidan iborat bo‘ladi: 
.
d
d
d
U
I
P


R 
V 
Tp 
U
1 

---

2 
Ventilning FIK ventil orqali yuklanishga berilayotgan quvvat Pd ning bu 
quvvat bilan ventilda isrof bo‘layotgan quvvat yigindisi nisbatiga teng bo‘ladi: 
).
/(
)
/(
)
/(
a
d
d
a
d
d
d
d
d
a
d
d
U
U
U
I
U
I
U
I
U











