Iv-семестр мавзулари ХI-ХV асрларда Англия


Франция XIV аср бошларида. Генерал штатлар



Download 163,34 Kb.
bet6/22
Sana23.06.2022
Hajmi163,34 Kb.
#695293
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   22
Bog'liq
урта аср 2 ярим маърузалари

Франция XIV аср бошларида. Генерал штатлар

  1. асрда дехконлар ва феодаллар. Пул солигининг усиши, дехконлар хужалиги мустакиллигини юксалиши, кишлок ахолиси орасида мулкий табакаланишни кучайтиради. Ерни гаровга куйиш ва судхурдан фоиз хисобига карз олиши, охир-окибатда, дехкон хужалигига кушимча юк булиб гушади. Бу кийинчиликларни енга олмаган дехкон уз ерининг маълум кисмини сотиб оиласини бокиш, соликлар тулашга, пировардида 1'рдвн ажралиб, сеньор ёки бой кушниларига мавсумий ёлланиб ишлашига мажбур буларди. Шу тарика, кишлокда майда товар ишлаб чикариш шароитида мехнатнинг ёлланма тури вужудга келади.

Бу жараёнда, дехкончиликнинг янги хужалик тури - ижарага ер олиб ишлнш шакли хам пайдо булади. Бу меросий ижара тури дехкон хўжалигида кушимча махсулот етиштириш имконини берган, унинг иктисодий ахволини бирмунча яхшилаган. Статистик маълумотларга кпраганда, XIII аср охирида Пикардия кишлокдаридаги 100 та хужаликдан 12 таси ер-мулксиз камбагаллар булган. Худудлардан бирида 330 нафар дехконнинг ери кам булганидан ёлланиб ишлашга мажбур булганлиги, 36 ти хужалик етарлича ери булса-да куши булмагани, 16 та хужалик хам куш хам плугга эга эканлиги ва факат 3 та хужалик уртахол эканлиги кпикданган.
Сеньорлар ахволида хам узгаришлар РУЙ беради. Баршина х^жалигини тугатилиши, дехконларнинг шахеий эркинлиги ва пул рентаси микдорнинг белгилаб куйилиши сеньорларга соликларни оширишга изн бермайди. Кирол хокимияти кучайиб, феодалларга мухолиф кучга ВЙланиши хам уларни дехконлардан меъёридан ортикча мехнат килдиришини, соликларни купайтиришини чеклай бошлайди. Кирол тмонидан харбий хизматга тез-тез жалб этилиши, улар билан боглик харажатлар хам зодагонларнинг муайян кисмини камбагаллаштиради. Майда ва Урта зодагонлар ворисларини рицарликка багишлов тадбирининг ссрхаражатлиги хам унвонга эришишларини мушкуллаштиради.

  1. асрда шахарларнинг ижтимоий хаёти. XIII аердаёк, цехларнинг тенгликни сакяаш учун кабул килган карорлари Хунармандларнинг ижтимоий ва мулкий табакаланиши жараёнини тухтата олмаслиги маълум булади. Табакаланиш XIV аердан янада кенг туе олиб, цех тизими ва цехлараро муносабатларга мухим узгаришлар киритади. Жараён цехлар ичидан бой хунармандларнинг ажралиб чикишида, уларнинг ишлаб чикаришни уз назоратига олишида, усталар асосий кисминининг уларга тобе булишида, халфалар учун усталикка йул Спилишида узини намоён этади. Бу жараён шахарларда ижтимоий шддиятларни кучайтириб, халфаларни Уз иттифоютари-компаньонажларки тузиб, бой хунармандларга карши курашга ундайди.

Марказлаштиришдаги муваффакиятлар. XIV аср бошларида кирол хокимияти. XIII аср охири - XIV аср бошларида Франция сиёсий шрихи учун тоифавий монархия ёки тоифа вакиллари феодал монархиясининг шаклланиши хосдир. Мамлакатнинг марказлашуви ва кирол хокимиятининг кучайиб бориши янги хилдаги давлат ншклланишининг омили булди. Бу жараён кирол доменининг тобора кош айишидан далолатдир. Жанубда Франция киролининг- инглизлар билан ониЯ борган кураши Лангедокни (Тулуза графлиги), 13081309-йиллари Лииитаниянинг бир кисмини., 1285-йили Наваррани кушиб олинишига имкон яратадн. Шундан сунг, инглизлар кулида факат Бискай култигига туташ сохилдаги худудлар колади. Филипп IV нинг (1285-1314-йй.) Шампань графи кизига уйланиши, 1307-йили мамлакат марказидаги Лионни кушиб олиниши Францияни марказлаштиришдаги мухим кадамлар булди. XIV асрнинг бошларида мамлакат худудининг % кисми кирол доменига бирлаштирилади. Бу Франциянинг барча ахолисинини кирол фукароларига айлантирди, унинг олий суверен сифатидаги хокимиятини мустахкамлади. Бунинг учун Филипп IV вассаллари билан бевосита алокани тиклаб, дунёвий ва диний феодалпардан карам дехконларни суд ва соликлар воситасида узининг сиёсий хокимияти томонига жалб этади. Окибатда, кирол суди ва Париж парламентининг олий суд сифатидаги мавкеи мустахкамланиб, диний ва дунёвий сеньорлар, шахар суддари фаолият доираси чеклаб борилади. Париж парламента XIV асрнинг биринчи ярмидан 100 нафар прокурор, адвокат ва маслахатчилардан иборат мунтазам фаолият курсатувчи ташкилотга айланади. Махаллий одат коидаларини йукотиб, умумдавлат микёсидаги конунларни ишлаб чикиш унинг вазифаси этиб куйилади.
Филипп IV хукмронлиги даврида давлат солик тизими асослари хам яратилади. Кирол жорий этган, буюм-моллардан билвосига олинадиган солик халк ичида “тентак” солик номини олган. Филипп IV хазинани тулдириш учун очик талончиликдан хам кайтмаган. Жумладан, Филипп тангалар таркибидаги киммат маъдан микдори камаитирилгани учун сохта пул ясовчи номини олади. Кирол шахарлардан олинган карзларни кайтармаслик учун уларни молиявий банкрот, деб эълон килган. Шахарларнинг коммунал эркинликларини тугатиб, уларни бошкаришни Узи тайинлаган амалдорларга утишини осонлаштирган. Окибатда, шахарлар бошкаруви соликлар юкининг огирлигини хунармандларга ташлаган.
Солик тизимининг ислох килиниши, харбий ислохотлар билан узвий боглик булган. Уларнинг мазмун - мохияти халк лашкарини француз рицарлари ва хорижл и клардан тузилган ёлланма кушин билан алмаштириш булган. Феодалдарни харбий хизмат эвазига пул тулашга ундаган кирол булажак кушинни интизомли ва факат узига буйсунадиган булишини режалаштирган. Ушбу ислохотларга Фландриядаги урушлар туртки беради. Фландрия графи француз киролининг вассали хисобланса- да, ахолиси ва тили буйича француз эмаслиги, ушбу тобеликни номигагина этиб куяди. Факат айрим чегара вилоятлари бундан истисно эди. Аммо Франция Фландриянинг бой шахарлари, мовутчилик ва савдодан катта даром'ад оладиган Гент, Ипр ва Брюггеларга даъво киларди. Бу борада Филипп IV Фландрия шахарларидаги ички курашдан фойдаланишга уриниб, патриций-бюргерлар тоифасини куллаб-куллайди. Аммо огир соликлар халк оммасики харакатга келтиради. Шахарларда Фландриянинг мустакиллиги учун кураш, хунармандларнинг патрицийларга карши хдракатига кушилиб кетади. 1302- йили “Брюгге сахарлиги” номини олган кузголон бошланади. Йилномачининг ёзишича, хамёнида хеч качон 10 ливр пули булмаган тукувчи -косиб Петер Конунг бошчилигидаги Брюгге хунармандлари 18-май эрта сахарда кузголон бошлайдилар. Француз яскарларидан уч мингги кириб юборилади. Кузголонга кушни шахарлар *ам кушилади. Филипп IV кузголонни бостиришга рицарлар булинмаси, пиёдалар ва ёлланма кушинни юборганида, уни 11-июлда Куртре якинида оддий найзалар билан куролланган, аммо калблари юксак ватанпарварлик туйгусига тулган тукимачилар ва дехконлар лашкари маглуб этади. Бу жанг тарихда “Шпорлар жангн” номини олади. Куртредаги ибодатхонада халок булган душман рицарларидан ечиб олинган, зархал билан безатилган тепкилар осиб куйилганлиги учун унга шундай ном берилган. Ушбу галаба Фландрияда Филипп IV ва патрициат хокимиятининг тугатилганини, шахарларда цехлар бошкаруви урнатилишини англатди. Кейинчалик имзоланган тинчлик сулхига кура, Филипп IV га Фландриянинг чегара шахарлари - Лиль ва Дуэте тегади, холос.
Фландриядаги муваффакиятсиз уруш Франция киролининг факат уз вассалларидан эмас, барча дворянлардан яна харбий хизмат ёки унинг Урнига тулов берилиши талабини кучайтиради. Ахолидан, хатто имтиёзли тоифа вакилларидан хам мулк, даромад солигини олишга уринищ хам давом этади. Бу сиёсат черков ва дунёвий феодалларнинг кескин норозиликларига сабаб булади. Лекин жамоачилик фикрида бу хол харбий эхгиёжлар, хукмрон тоифага эеа — Фландриянинг бой шахарларига эгалик килиш орзуси билан изохданган.
Тоифалар сиёсий фаоллигининг усиши. Кирол хокимиятининг юксалиши борасида тоифавий монархиянинг яна бир хусусияти шахарликлар табакасининг шаклланиши ва сиёсий фаоллигини усишида кузатилади. Жараён шахарликлар мисолида намоён булади. Тобора юксалиб бораётган кирол хокимияти каршисида дворянлар, рухонийлар ва шахарликлар уз имтиёзларини химоя килишга уриниб, айримлари, вилоятлар доирасида бирлашишга интилганлар. Уларнинг имтиёзлари, одатда, ёзма ёрликлар билан тасдикданган.
Ушбу шароитда монархия жойларда муайян даражада хокимиятга эга булган йирик мулкдорлар билан узининг суд, солик ва харбий соХалардаги етакчилигини булишишга мажбур эди. Олий суверенитет даъво килаётган, лекин уни амалга ошириш учун етарлича маблагларга эга булмаган кирол хокимияти лурли тоифалардан пул, харбий ва сиёсий Ордам сурашга мажбур эди. Ушбу жарасннинг якуни сифатида монарх ички ва ташки сиёсатнинг мухим масалаларини маслахатлашиб, хал этиш учун тоифа вакилларининг йигинини чакиради. Ушбу йигин аъзолари цирол куриясиникидан фарклирок сайланишлари, шунингдек, ишкнрликлар вакиллари хам унда иштирок этиши кузда тутилган. Коммунал эркинликларни йукога бораётган шахарликлар давлат микёсида сиёсий тан олинишга эришадилар. Тоифа вакилларининг умумдавлат ташкилоти - Генерал (Бот) штатлар илк бор Филипп IV нинг папа Бонифаций VIII га карши кураши давомида чакирилади.
Папалик билан кураш. Генерал штагларнинг ташкил топиши. Кирол Филипп IV хокимияти кучайишининг маълум боскичида папалик билан можаро келиб чикади. Кирол черковнинг мулкий ва суд килиш хукукларини чеклай бошлайди. Черков ерларини соликка тортиш сиёсати эса можарога бахона булади. Француз черкови папага буйсунгани сабабли кирол ва папа орасидаги зиддият ички масала доирасидан чикиб, папа Бонифаций VIII 1296-йили дунёвий хокимиятга рухонийлардан солик олишни, черков вакилларига эса папанинг ижозатисиз солик тулашни таъкиклайди. Бунга жавобан Филипп IV Франциядан олтин ва кумуш олиб чикишни таъкиклаб, папа хазинасига француз черковидан тушадиган даромадларни тухтатиб куяди. Бонифаций Франциянинг ички ахволи хакидаги масала мухокамасини 1302-йил 1-ноябрь черков йигинига куйишни режалаштиради. Папа Григорий VII каби, у уз карорини диний хокимиятнинг дунёвий хокимиятдан устунлиги (примат) билан изохдайди.
Бонифаций Vffl нинг сиёсатини кирол Франциянинг ички ишларига аралашиш деб бахолайди. Филиппнинг легистлари папани турли суистеъмолликларда айблаш компаниясини бошлайдилар. Бунга жавобан Бонифаций VIII киролни черковдан четлатиш хакида булла тайёрлайди. Кирол сиёсатидан мамлакатда норозилик кучли булган шароитда бундай карор монархия учун янги муаммоларнн юзага келтириши мумкин эди. Вокеаларнинг олдини олиш максадида Филипп IV 1302-йште уч тоифа: рухонийлар, дворянлар ва шахарликлар (хар бир шахардан 2 тадан) вакиллари иштирокида Генерал штатларни чакиради. Папани дахрийликда айблаш масаласи ассамблеяда куйилганида, унга киролга мухолифат рухонийлар, дворянлар, жаиуб шахарлари вакиллари карши чикади. Лекин Филипп уз тарафдорлари, айникса шахарлик депутатлар куллашига эришиб, мамлакатдаги ички ва ташки вазиятни баркарорлаштиради. Кирол папани лавозимидан четлатиш харакатини бошлаб, уз легистлари Ногаре ва Плезианларни Римга юборади. Улар эса, пулни аямасдан папанинг Италиядаги сиёсий ракибларини уз томонларига огдириб, 1303-йил сентябрида Бонифацийникг Ананьи шахридаги кароргохига бостириб кириб, уни уй камогига олишади. Папанинг тарафдорлари бир неча кундан сунг уни куткаради. Лекин кексайиб колган Бонифаций бу тахкирларни кутара олмай, куп утмасдан вафот этади. Филипп IV тазйики билан, 1305 йили папаликка Бордо архиепископи Климент V сайланади.

Download 163,34 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   22




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©www.hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish