Мавлонова Р



Download 8,79 Mb.
bet12/54
Sana02.07.2022
Hajmi8,79 Mb.
#729397
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   54
Bog'liq
Ижтимоий педагогика КИТОБ

Йуналганлик — дунёк.араш, рухий эхтиёж ва ишда намоён булувчи инсон хатти-харакатлари тенденцияси.
Ирода — инсонда машакҳат, тусиқ, максад йулидаги кҳийин- чиликларни енгиб утишга крдирлигида намоён булувчи хислат.
Шахс ривожланиши
Бу фазилатларнинг хар бири бир хил ахамият ва кҳйматга эга. Инсон ривожланиши — давомий мўраккаб жараён натижаси булиб, унинг боришида инсон биологиқ психик ва ижтимоий хусу- сиятларини ўзгартириб боради. Бу ўзлашмалар таълим-тарбия таъсирида шахс шаклланиши жараёнида содир булади. Тарбия шахс ривожланишига хал қилувчи таъсир кўрсатади.
У инсонни индивидуал жамият мавжудоти сифатида шакл- ланишини белгилайди. Масалан, Мауглини шахс деб булмайди, у нут қ қобилияти, мулокрт, инсонга хос фазилатлардан махрум. Олимлар бу жараённи номаълум деб хисоблайди. Рус олимларидан П.П. Блонский, J1.C. Виготский, Г.С. Костюқ С.Л. Рубинштейн, А.Р. Лўриялар бу жараён устида иш олиб бормокдалар.
«Нима учун одамлар тўрли даражадаги мўқаммалликка эриша- дилар» деган саволга «бу ички табиий кучлар ва таиҳи ижтимоий шароитнинг ўзаро уаракатига боьлиц» деб жавоб бериш мумкин. Ички бу — инсоннинг физиологик ва психологик белгалари, таяҳи таъсир эса мухит саналади.
Чакдлоқ муайян икз’идор ва крбилиягга лаёкҳли холда тутлади, лекин уни қай даражада такомиллашуви табиат ва мухитга боюшқ.
Мухит — бу жахондаги глобал вокралар, ходисалар, ик.тисодий ходисалар, стихиялар, жамият ва бола яшаётган мамлакатдаги ҳодисалардир. Бу диний таъсир, куча, тенгдошлар, мактаб, клуб, номактаб муассасалар таъсиридир.
«Миллий истикдол роясини шакллантиришда ташкилий-услубий ёндошувлар» номли илмий-методик кулланма мухитни назарда


35




тутувчи таълим хусусида фикр юритилиб: «мухитлар мазмуни, хусусиятлари ва шакллари жҳатидан хилма-хил эканлиги таъкидланади»1
.
Мазкўр кулланмада ташкил этилишига кўра мухим тўрлари куйидагича фаркданади:

  1. Табиий ва сунъий таълим берувчи мухит.

  2. Предметли ва ахборот-динамик мухит.

  3. Уйинли, машқ килдирувчи ва шакллантирувчи мухит.

  4. Шакллантирувчи ахборот-динамик мухит шахс ижтимоий- лашувида унинг ёш ва ўзига хос хусусиятлари эътиборга олинган Холда зарўрий мухитни ташкил этилиши ижобий натижа беради.

Мухит таъсирида инсон жисмонан, рухан, маънан ва акдан ўзгаради. Ривожланиш жараёнида бола шахсга айланади. Унинг организми ва психикаси мухит, оила ва тенгдошлар таъсирида ўзгаради.
Меросийлик ва ривожланиш
Шахс такомили учта омилга боклиҳ: меросийлиқ мухит ва тарбия. Меросийлик — бу инсоннинг жисмоний, биологик хусусияти, унинг организми ирсий белгиларидир. Тери ранги, кўз, соч шакли, тана тўзилиши, асаб тизими ва фикрлаш хусусиятлари.
Инсон иқтидори ва қобилияти хам меросдан меросга утади. Улар шахс шаклланишида мўқаммаллашуви бу бошқа масала булиб, у тўрмуш шароити ва тарбияга боюшкдир. Лекин биологик фарқ инсонларда тугилгандан мавжуд булади.
Олимлар ораеида тута цобилиягнинг интеллектуал фаолиятга таъсири, инсон рухий фазилатлари меросийлиги хакдцаги мунозара давом этмокда. Айрим олимларнинг таъкидлашича, ахлокий фазилатлар биологик шартланган ва шафқатсизлиқ иккиюз- ламачилиқ ёлгон табиатан берилади. Шунингдеқ инсон ўз тарихи давомида жуда кам ўзгарганди деб хисоблайдилар.
Тиббиёт ходимлари меросий психик номутаносиблиқ ал- коголикларнинг фарзандлари акди нокделиги уларнинг шахсида интеллектуал ривожланишга таъсир кдлинишини эътироф кдлганлар. Лекин биологик нотенглик инсонларда тугилгандан мавжуд булади.
Айнан акугий ва англаш фаолияти давомида, жамоат, спорт, бадиий, техниқ малакавий, геденик (хўзўрбахш) фаолият жараёнида

1 Ш. Кўрбонов. Э.Сейтхалилов ва бошк>. Миллий истикҳол гоясини шакл- лантиришда ташкилий услубий ёндошувлар. Тошкент. Академия, 2002 й. 251-бет.

36




шахс шаклланади. Фаолиятнинг махсус кўриниши мулокртдир. Асосийси, шунчаки фаолият эмас, балки фаол фаолиятдир. Ижтимоий педагог шахс шаклланишига таъсир этувчи бошланнич маълумотларни хисобга олиши мухим аҳамиятга эга.
Шахс шаклланиши
Аввало, бу жисмоний ва физиологик белгилар, меросийлиқ табиий икҳидор ва хобилият, ахлоқ генотипидир. Шунингдеқ фаоллиқ ахлохий хусусиятлар, тафаккўр, хиссиёт, фаолият, ижод, интилиш, крбилиятлар хам мухим.
Инсон булиб тугилди, лекин инсон була олмади.
Хозирги кунда инсон цивилизацияси тарихида кайд этилган бир ханча далиллар бор. Рим асосчилари Ромул ва Рем бўри онаси билан эмизилган эди (шундай деб афсонада ran юритилади), маугли бўрипар тудасида тарбияланган эди. Инсон болаларини бўрилар билан бокдлганининг 15 холи, айикдар — 5 холи, маймунлар — 10 холи, леопард — 1 холи, куй — 1 холи маълум.
Мухит ва меросийлик шахс шаклланишига тенг таъсир кдлувчи омил сифатида эътироф кдлинади.
Инсон боласи, агар ижтимоий-инсоний мухитдан четда булса, унда ирсий белгиларнинг айрим биологик кўринишлари сакданиб Холиши, лекин инсоний фикр, фаолият, хатти-харакатнинг булмаслиги 1920 йилда Хиндистонлик доктор Рано Сингх томонидан кўзатилган. Капькуттанинг жануби-гарбидаги шахарча яхинидаги бўри уясидан топиб олинган Камола, Амалаларнинг такдирлари бунга ёрхин далилдир. Демақ шахс шаклланишида асоеий омиллардан бири булган мухит масаласига ижтимоий педагог жидций эътибор харатиши талаб этилади. Шу билан бирга боланинг шахс сифатида шаклланишида унинг оиладаги ахволи, харин- дошлари, махалласи жамики ижтимоий институтларнинг таъсири ўрганилади.

Download 8,79 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   54




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©www.hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish