Мехнат фаолиятини ташкил этишнинг мохияти ва асослари Мехнатни ташкил этиш ва унинг фаолиятидаги урни


Ихтисослаштирилган цехларнинг цехлараро кооперацияси



Download 126 Kb.
bet4/7
Sana24.02.2022
Hajmi126 Kb.
#204221
1   2   3   4   5   6   7
Bog'liq
Меҳнат фаолиятини ташкил этиш масалалари

Ихтисослаштирилган цехларнинг цехлараро кооперацияси. Бунда корхонадаги бир неча цех жамоасининг бир хил ишлаб чикариш жараёнида ёки турли булса-да, бир-бири билан боглик ишлаб чикариш жараёнларида режали равишда ва биргаликда иштирок этиши тушунилади.
Асосий цехлар билан уларни материаллар, идиш ва хоказолар билан таъмин этиб турувчи кумакчи цехлар уртасидаги мехнат кооперацияси хам худди шундай булади.
Хар бир корхонада асосий ишлаб чикаришни тайёрлаш, ишлаб бериш ва чикариш цехлари уртасида мехнат кооперацияси мавжуд булади. Бундай цехлараро мехнат кооперацияси шунга асосланадики, тайёрлов цехларининг жамоалари ишлаб бериш цехларини зарур яримфабрикатлар билан таъминлаб турадилар, яримфабрикатлар бу цехларда ишланиб, чикариш цехига утказилади, чикариш цехида эса бу корхона махсулоти тамомила ишланиб булади. Мазкур цехлар уртасида махкам мехнат кооперацияси, бундаги жамоаларнинг мехнат фаолиятида тула уйгунлик булган такдирдагина истаган бир корхонада режали равишда узлуксиз тайер махсулот ишлаб чикариш таъмин этилади.
Ихтисослаштирилган участкаларнинг цех ичидаги мехнат кооперацияси. Бу цех ичидаги бир неча участка жамоаларининг бир хил ишлаб чикариш жараёнида ёки хар хил булса-да, бир-бири билан боглик ишлаб чикариш жараёнларида режали ва биргалашиб иштирок килишидир.
Мехнатга хак тулашнинг жамоатчилик (жамоачиллик) шаклини ва тизимини ишчилар идрок килишлари куйидаги омилларга; жамоадаги ижтимоий вазиятга, билим даражасига, ходимларнинг ёши, малакаси, ишлаб чикариш стажига, айрим операцияларни нормалаш холатига, иш хаки тизимининг тузилиш ва кулланиш усули ва хоказоларга боглик.
Социологлар томонидан утказилган илмий тадкикотлар шуни курсатадики, мехнатни ташкил этишнинг бригада шакли жорий булган участкаларда ишлаб чикариш фаолиятидан каноат хосил килган ишчилар салмоги индивидуал мехнат шакли хукм сурган участкалардагидан кура анча юкори булиб, текширилган соннинг карийб 82 фоизини ташкил этади. Мехнат индивидуал тартибда ташкил этилган участкаларда мехнат фаолиятидан каноат хосил килган ишчилар 54-60 фоизни ташкил килади.
Мехнат таксимоти ва кооперация корхоналарнинг ихтисослашуви ва кооперациясини объектив зарур килиб куйди. Ходимлар ва булимлар жамоаларининг манфаатларини хисобга олган холда уларнинг максадга мувофик ихтисослашувисиз, ваколат доирасини катъий чегаралаб, биргаликда иш бажарувчи барча катнашчиларнинг аник узаро ёрдам курсатишини ташкил этмасдан туриб, мехнат самарали булишини таъминлаш мумкин эмас.
Мехнат таксимоти ва кооперация узаро богланган хамда бир-бирини таказо этади. У шу нарсада ифодаланадики, мехнат вазифаларини чегаралаб, муайян ходимларга (ходимлар гурухига) бириктириб куйиш уларнинг узаро ёрдам курсатиш предметини олдиндан белгилаб беради. Шунинг учун хам «мехнат таксимоти» тушунчаси кенг маънода ундан ажратиб булмайдиган «кооперация» тушунчасини хам таърифлайди. Шу билан бирга одамларнинг биргаликдаги фаолият жараёнидаги узаро ёрдам курсатиш шакллари, уз навбатида, якка тартибдаги ва жамоа тарзидаги мехнат таксимотининг тегишли чегараларини белгилаб беради.
Мехнат таксимоти ва кооперацияси жараёнларининг узгарувчанлиги техника, технология ва ишлаб чикаришни ташкил этишдаги узгаришларга, шунингдек, ишлаб чикариш микёсларига боглик. Донали ва кичик серияли ишлаб чикаришда мехнат таксимотининг йириклашган шакллари - ашёли ва деталли шакллар устун, тайёр буюм ёки деталь тула-тукис битта иш жойида битта ёки бир нечта кенг ихтисосли ижрочилар томонидан тайёрланади. Бунда универсал ускуналар ишлатилади, ишчилар эса юкори малакали ва етарли даражада кенг ихтисосли булиши керак.
Бирок мехнат таксимоти аник ифодаланган чегараларга эга. Аввало технология чегаралари: масалан, токарлик станогида детални чархлашдаги битта айланиш, буюмни монтаж килишда битта йигув жуфти ва шу кабилар бунга мисол булиши мумкин. Хар кандай операция бир неча мехнат амалларидан, умумий максадли вазифа билан боглик булган харакатлардан ташкил топади.
Куп холларда технологик чегараларга якинлашиш имконини бермайдиган мехнат таксимоти хам мухим ахамиятга эга. Иктисодий чегара ишлаб чикариш циклининг умумий давом этиши ва мехнат сарфи даражаси билан белгиланади. Асосий ишлаб чикаришдаги чукур мехнат таксимотида иккита мураккаблик мавжуд: биринчиси - тор ихтисослашган битта иш урнидан бошкасига буюмларни ташишга ва операциялараро техник назоратга кушимча вакт сарф этилади; иккинчиси - купгина операциялар вакт жихатидан белгиланган чегарадан чикиб кетиши мумкин, бу эса аввалги операциялар билан боглик мехнат буюмларини кутиш туфайли бирмунча вактнинг бекор сарф булишига олиб келади. Натижада асосий ва ёрдамчи операцияларнинг умумий мехнат сарфи даражаси ортиб кетиши, ишлаб чикариш циклининг вакти эса кискармасдан, купайиб хам кетиши мумкин. Оммавий ишлаб чикаришда конвейерларнинг татбик этилиши бу хилдаги салбий ходисалар камайишига олиб келиши, бирок бу жараён яна бошка бир психофизиологик чегарани келтириб чикариши мумкин.



Download 126 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©www.hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish