O’zbekiston respublikasi navoiy kon-metallurgiya kombinati navoiy davlat konchilik instituti «Sifatni boshqarishning statistik usullari»

Ishdan maqsad - sifatni statistik nazorat qilishning asosiy vositalarining nazariy tamoyillari va amaliy konstruktsiyasini o'rganish: sochilish diagrammasi, tabaqalashtirish, Isikava sabab-kuzatish diagrammasi.
Nazariy qism
Sifat menejmenti tizimida keng qo'llaniladigan eng sodda va samarali statistik usullardan biri bu stratifikatsiya yoki tabaqalashtirish usuli hisoblanadi. Ushbu uslubga muvofiq, statistik ma'lumotlar tabaqalanadi, ya'ni ma'lumotlarni olish shartlariga qarab ma'lumotlarni guruhlanadi va har bir ma'lumot guruhini alohida qayta ishlanadi. Xususiyatlariga muvofiq guruhlarga bo'lingan ma'lumotlar qatlamlar (qatlam), qatlamlarga bo'linish jarayoni esa tabaqalanish deyiladi.
Tabaqalashning turli xil usullari mavjud, ularning qo'llanilishi aniq bir topshiriqqa bog'liq. Ishlab chiqarish jarayonlarida ko'pincha 5M usuli qo'llaniladi, bunda odam, mashina, material, ishlab chiqarish usuli, o'lchov va qo'shimcha ravishda boshqarish (6M) ga bog'liq bo'lgan omillar hisobga olinadi.
Tabqalanishni taxminan quyidagi kabi amalga oshirish mumkin:

• 
  ­ ijrochi bo’yicha - malakasi, jinsi, ish staji va boshqalar;
  
• 
  mashinalar va uskunalar bo'yicha - yangi va eski uskunalar, markasi, dizayni, ishlab chiqarish shakli va boshqalar;
  
• 
  materiallar bo'yicha - ishlab chiqarish joyi, ishlab chiqaruvchisi, partiyasi, xom ashyoning sifati va boshqalar;
  
• 
  ishlab chiqarish usuli bo'yicha - harorat, texnologik qabul, ishlab chiqarilgan joy va boshqalar;
  
• 
  o'lchov bo'yicha - o'lchov usuli, o'lchov vositalarining turi yoki ularning aniqligi va boshqalar.
  

Stratifikatsiya – sochilishlar diagrammasi kabi boshqa instrumentlarni qurish uchun asosdir. Ushbu vositalar kombinatsiyasi ularni yanada kuchliroq qiladi.
Ma'lumotlarning ikki turi o'rtasidagi munosabatni o'rganish uchun sochilish diagrammasi ishlatiladi. U ikkita parametr o'rtasidagi bog'liqlik grafigi sifatida quriladi. Agar ushbu grafikda mediana chizig’i chizilsa, bu ushbu ikkita parametr o'rtasida o'zaro korrelyatsion bog'liqlik mavjudligini bildiradi.
Sochilish diagrammasu shu tartibda chiziladi: gorizontal chiziq bitta o'zgaruvchining qiymatlarini, vertikal esa boshqa o'zgaruvchini qiymatlarini ko’rsatadi.
Sochilish diagrammasi, shuningdek, Isikava sabab-kuzatuv diagrammasini tahlil qilishda sifat ko'rsatkichlari va sifat ko’rsatkichlariga ta’sir uchun sabab-kuzatuv munosabatlarni aniqlash uchun ishlatiladi.
Isikavaning sabab-kuzatuv diagrammasi vaziyatni tahlil qilish va asosiy jarayonga turli omillarning ta'siri to'g'risida ma'lumot olish uchun juda kuchli vosita. Bu yerda nafaqat jarayonga ta'sir qiluvchi omillarni aniqlash, balki ularning ta'sirining ustuvorligini ham aniqlash mumkin bo'ladi.
Isikavaning sabab-kuzatuv diagrammasi "shaxs", "usullar", "vosita", "material", "boshqaruv" va "atrof-muhit" kabi sifatli komponentlarni o'rganadi (4-ilova).
Kvalimetrik tahlil muammosiga kelsak:

• 
  ­ "inson" komponenti uchun – jarayonning qulayligi va xavfsizligi bilan bog'liq omillarni aniqlash kerak;
  
•