O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi farg‘ona politexnika instituti kimyo texnologiya fakulteti

Chigitli paxtani namligini aniqlash

Materialning namligi deb, uni quritishda yo’qotishi mumkin bo’lgan namlik miqdori tushuniladi. Material namligini yuqori issiqlikda doimiy quruq massagacha quritish yo’li bilan aniqlanadi.

Namlikning massaviy nisbati - namlik massasining quruq modda massasiga nisbati (foizlarda).
Me’yorlangan (hisobiy) namlik - xomashyo yoki mahsulotning konditsion massasini aniqlash uchun me’yoriy hujjat bilan belgilanadigan namlikning massaviy nisbatida (yoki namlikning massaviy ulushida) me’yoriy namlik ifodalanadigan shartli namlik.
Namlik - paxtadagi suv miqdori (foizlarda).
Namlikning cheklangan me’yori - yuqori namlikka ega bo’lgan xomashyoni qabul qilishni yoki mahsulot ishlab chiqarishni cheklovchi me’yoriy hujjat bilan belgilanadigan namlik me’yori.
Paxta tozalash sanoatida paxta va uning mahsulotlari namligini quritish shkaflarida (Uz-7M, ShSX-1) (110±1,5)°C da va tezkor usulda USX-1, VXS, VXS-M1 va "Sifat" tezkor aniqlovchi o’lchash uskunalarida (195±2)°C da namunani quritish yo’li bilan aniqlanadi.
Namlikni aniqlashdan maqsad - quritish shkaflari va tezkor aniqlovchi o’lchash qurilmalarini qo’llash yo’li bilan paxta namligining massaviy nisbatini aniqlashdir.
Namlikni aniqlash uchun paxtadan namunalar olinadi. Namunani olish va tanlash tartibi va usullari 0’zDSt 644-standartida aniq ko’rsatib o’tilgan.
Ushbu standart talablari qo’llanilish sohasi bo’yicha majburiydir.
Namlikni tezkor aniqlovchi o’lchash qurilmalarida namlikni aniqlashda quyidagilar qo’llaniladi;
- USX-1, VXS-1 va VXS-MI o’lchash qurilmalari byukslar bilan. o’xshash metrologik tavsiflarga ega bo’lgan boshqa quritish shkaflarini qo’llashga ruxsat etiladi;
- Aniqligi 4- sinfga mansub yuqori tortish cheklanishi 500 g va har bir bo’linmasi 10 mg dan yuqori bo’lmagan umumiy qo’llaniladigan laboratoriya tarozisi;

Quritish shkaflarida namlikni aniqlashda quyidagilar qo’llaniladi:

- tarkibiga metall byukslar, shuningdek GOST 9871 bo’yicha shkala bo’limi 2°C bo’lgan kontaktli termometr, GOST 28498 bo’yicha shkala bo’limi 0,5°C dan oshmagan nazorat termometri kiritilgan tabiiy havo almashtirgichli UZ-7M tipidagi yoki majburiy havo almashtirgichli SHXS tipidagi quritish shkafi, yoki termoregulyatorli UZ-8 tipidagi qurilma. Ushbu standart talablarini qoniqtiruvchi boshqa o’lchash qurilmalarini qo’llashga ruxsat etiladi.
- xlorli kalsiyga ega bo’lgan GOST 25336 bo’yicha eksikator;
- aniqligi 2-sinfga mansub yuqori tortish cheklanishi 200g bo’lgan laboratoriya tarozisi;
- valiklari oraligi (2,0 ±0,2) mm bo’lgan paxta chigitini maydalash moslamasi.