O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent moliya instituti “ davlatiy moliya

Sharqiy Osiyo modeli 
Sharqiy Osiyo modelida davlat investitsiyalari davlat va davlat 
korxonalarining ustunligi o‘ziga xos xususiyatlaridir. Mamlakat ivojida davaltning 
roli ustun turadi. Bu model mamlakatlarga qarab nisbatan moslashib turadi. 
Bunday mamlaktlarga Singapur, Yaponiya, Tayvan, Janubiy Koreya va Xitoy Xalq 
Respublikasini kiritish mumkin. 
Ijtimoiy bozor iqtisodiyoti 
Bu model ikkinchi jahon urushidan keyin g‘arbiy Yevropada Alfred Muller-
Armak va Ludvik Erhardlar tomonidan mamlakatda amalga oshirilgan. Ijtimoiy 
bozor iqtisodiyoti erkin bozor iqtisodiyotini ijobiy taraflarini tushunib yetish 
g‘oyasiga asosan bozor muvaffaqaiyatsizligini oldini olisha asoslangan bo‘lib 
uning maqsadi ijtimoiy himoya bo‘lgan. Erkin bozor iqtisodiyotidan farqi shuki 
davlat bozorga aktiv qatnashadi va davlatning maqsadi ishchlarning, uy xo‘jaligi 
va talimni himoya qilsh bo‘lgan. 
Bozor sotsializmi. 
Bozor sotsializmi turli xil iqtisodiy tizimni qamrab olib u mahsulotlar ishlab 
chiqarish va ustuvor iqtisodiy institutlar yoki davlat tomonidan yoki xususiy 
sektor bilan hamkorlikda boshqariladi, ammo bular bozordagi talab va taklif 
asosida boshqariladi. Bu turdagi iqtisodiyotning ildizi klassik iqtisodiyotga yani 
Adam Smit va Rikard sotsialistlari nazariyalariga borib taqaladi. 
 

---

18 
Davlat egalik qiladigan model 
1930-yillarda ikki iqtisodchilar Oskar Lanj va Abba Lernerlar ushbu 
modelga bozor sotsializmini rivojlantirish orqali asos solishgan. Ularning 
nazariyasi bo‘yicha barcha narxlar davlat tomonidan o‘rnatilishi kerak va
korxonalar davlatga tegishli bo‘lishi kerak deyilgan. Foyda esa xalqqa taqsimlanib 
berilishi kerak deyilgan. 
Keyinchalik bozor iqtisodiyotining yangi modeli 
Iqtisodiy demokratiya 
modeli amerikalik iqtisodchi Jon Romer tomonidan ilgari surilgan.