Qodirov to‘xtamurodning jahon geografiyasi fanidan tayyorlagan kurs ishi

3-Rasm yevropa daryolarning kartasi.Dunay,Reyn,pechora

14
3.YEVROPA KO‘LLARI
Koʻllar.Ayniqsa, ular toʻrtlamchi davr materik muzliklari rivojlangan hududlarda va togʻli rayonlarda koʻp. Finlyandiyaning past kristalli tekisliklarida,yer usti oqimlari stadial morenalar bilan to'silgan, xorijiy Yevropada ko'l suvlarining maksimal to'planishi bilan butun ko'l okrugi shakllangan. Kichikroq miqyosda ko'l suvlarining kontsentratsiyasi Markaziy Yevropa tekisligining shimolida - Polsha va Germaniya ko'l hududlarida kuzatiladi. Eng yirik koʻl havzalari togʻ tizimlarining etaklari bilan chegaralangan. Ular murakkab, ammo asosan tektonik kelib chiqishi bor. Bular Jeneva, Konstans, Lago Maggiore, Alp tog'laridagi Komo, Vengriyadagi Balaton ko'li, Shvetsiyadagi Vattern va boshqalar. Xorijiy Yevropada tabiiy ichki suv havzalaridan tashqari hajmi 5 km3 dan ortiq boʻlgan 25 ta va har birining hajmi 1 million m3 dan ortiq boʻlgan 2 mingdan ortiq yirik suv omborlari mavjud; ularda 300 km3 chuchuk suv mavjud. Ulardagi suv zaxirasining har yili yangilanadigan qismi hajmi 175 km3 ni tashkil qiladi. Kaspiy dengizi Kaspiy Yer sayyorasidagi eng katta ko'l bo'lib, u sayyoradagi butun ko'l suvining taxminan 44% ni o'z ichiga oladi. Kaspiy dengizini Yevropaga kiritish mumkinmi? Ha, chunki qit'aning sharqiy chegarasi Ural tog'lari bo'ylab o'tib, Kaspiyga etib boradi va ajratish chizig'ining janubiy qismi Kaspiy va Qora dengiz qirg'oqlari orasidan o'tadi.Kaspiy dengizining maydoni 376 ming kvadrat kilometrni tashkil qiladi. Ushbu ko‘lda taxminan 78 ming km3 suv mavjud. Kaspiy dengizidagi suv biroz sho'r, tuz miqdori 12,8-12,9 promelli deb baholanadi. Ko'lning chuqurligi 1025 m ga etadi.Ta'kidlash joizki, Ko‘ldagi suv sathi Jahon okeani sathidan past va tebranishlarga duchor bo'ladi. Kuzatishlarning butun tarixi davomida u -25,2 m (1882) dan -29,0 m (1977) gacha o'zgargan. Kaspiy sohilidagi eng yirik shaharlar: Boku, Maxachqal'a, Kaspiysk, Turkmanboshi, Atirau va Aktau. Ko'lga 130 ta daryo quyiladi, jumladan 15
Volga, Terek, Ural, Sulak va Emba.4-Rasm kaspiy dengizi.

Ladoga ko'li Yevropa qit'asidagi eng katta chuchuk suvli ko'l. Rossiyada faqat Baykal undan oshib ketadi. Suv omborining maydoni 17 870 kv. km, va suv miqdori 838 ming km3. Ladoga ko'lining chuqurligi 230 m gacha yetishi mumkin, ammo o'rtacha bu ko'rsatkich 47 m. Ko‘l Rossiyaning ikki viloyati - Leningrad viloyati va Kareliya Respublikasi hududida joylashgan.Ladoga ko'lidagi suv nafaqat yangi, balki juda toza hisoblanadi. U faqat 0,06 Promile mineral tuzlarni o'z ichiga oladi. Ladoga Nevaning manbai bo'lib, unga 40 dan ortiq daryolar quyiladi, ular orasida Svir, Volxov, Vuoksu va Syasni ta'kidlash mumkin. Ilgari Nevo va Aldoga nomlari ko'lni belgilash uchun ishlatilgan.Ladogada 660 ta orol bor, shu jumladan mashhur Valaam. Ulug 'Vatan urushi davrida mashhur "Hayot yo'li" ko'llarning muzidan o'tdi, u orqali Leningradga oziq-ovqat va boshqa jihozlar yetkazildi. 5-Rasm Lodogo ko‘li.