Toshkent davlat agrar universiteti samarqand filiali fundamental fanlar kafedrasi

Hayvon to’qimalari
Inson va hayvonlarda tashqi tuzilishi va funksiyalariga ko’ra 5 xil tipdagi to’qimalar mavjud: epiteliya, biriktiruvchi, muskul, nerv to’qimalari hamda qon va limfalar.
1. Epiteliya to’qimasi. Bu bir yoki ko’p qavatli hujayralardan tashkil topgan bo’lib, organlarning ichki va tashqi yuzasini qoplab turadi. Epiteliya to’qimasi u o’rab olgan organlarni infeksiyalardan va mexanik shikastlanishdan saqlab turadi. Epiteliya to’qimasini tashkil qiluvchi hujayralar shakli va undagi hujayra qatlamlariga ko’ra uni bir necha guruxlarga bo’lish mumkin.
Kubik epiteliya. Bu kubiksimon hujayralardan tashkil topgan bo’lib, u ko’pincha buyrak kanalchalarida joylashgan hamda tuxumdon va boshqa organlarning tashqi qavatida ham bo’ladi.

3-rasm. Kubsimon epiteliy to’qimasi
Yassi epiteliya – bu oddiy ko’p burchakli hujayralardan hosil bo’ladi. Bu epiteliya terining tashqi tomonida, og’iz bo’shlig’ida, qizil o’ngach va qin dahlizida bo’ladi.

4-rasm. Yassi epiteliy to’qimasi
Prizmatik yoki ustunsimon epiteliya. Bu epiteliya silindrik shakldagi hujayralardan tashkil topgan bo’lib, u meda, ichak, bachadon va shu kabi organlarning devorlarini qoplab turadi.

5-rasm. Prizmatik epiteliy to’qimasi
Kiprikchali epiteliya. Bu ham ustunsimon hujayralardan tashkil topgan bo’lib, ular hujayrasining erkin yuzasida kichik protoplazmatik o’simtalar hosil bo’ladi, bu o’simtalarni kiprikchalar deyiladi.

6-rasm. Kiprikchali epiteliya
Nafas oluvchi yo’llarning ko’pchilik qismida ana shunday kiprikchali epiteliya bo’lib, ular nafas olganda kirgan chang va boshqa xil moddalarni ushlab qoladi.
Sezuvchi epiteliya (sensorlar). Bu ta’sirlanishni qabul qiladigan maxsus hujayralarni o’zida saqlaydi. Bunga misol qilib, burun bo’shlig’idagi hid sezuvchi qavatni misol qilib olish mumkin.
Ajratuvchi epiteliya. Bu epiteliyalar prizmatik va kubiksimon hujayralardan tashkil topgan bo’lib, maxsus moddalar (sekret) ajratadi.