Узбекистон республикаси вазирлар maxjcamach Х. Узуридаги «оила» илмий-амалий



Download 7,73 Mb.
Pdf ko'rish
bet8/200
Sana24.02.2022
Hajmi7,73 Mb.
#205613
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   200
Bog'liq
Оила энциклопедияси. Акрамова Ф.А

АЖРАШИШ - эр ва хотиннинг хаёт вак­
тида фукаролик холати далолатномаларини 
кайд килиш органлари томонидан ёки ко- 
нунчиликда кузда тугилган алохлда холат­
ларда суд карори буйича никохнинг бекор 
килинишидир. Никох эр-хотиндан бири 
ёки хар иккаласининг аризасига мувофик 
никохни бекор килиш йули б-н, шунингдек, 
суд томонидан муомалага лаёкатсиз деб то­
пилган эр ёки хотиннинг васийси берган 
аризага мувофик тугатилиши мумкин.
А.нинг бошка халклардаги шакл­
лари. Никохнинг бекор булиш шакллари 
ва сабабларида хар бир даврда узига хос 
асослар булган дейиш мумкин. Мае., Шарк 
мамлакатларида кадимдан никохнинг бе­
кор булиши кам учрайди. Чунки оила 
ин-тининг пойдевори мустахкам булишига 
аждодларимиз кайгурганлар.
Етти пуштини суриштириш, совчилик 
ин-ти оркали бир-бирига мос келадиган 
ёшларнинг тавдирини боглаш, хатгоки, узок 
кариндошлар уртасидаги никохлар, яъни, 
олдиндан бир-бирларини билган одамлар­
нинг узаро келишуви, мехр ва мухаббат


ришталари оркали оила куриш узбекчи- 
ликка хос одатлар сифатида кадрланган ва 
таъкидлаб утилган никох мотивларининг 
барчасида окилона фикр юритиш, ёшлар 
ва ота-оналарининг «етти улчаб бир ке- 
сиш»и оиланинг мустахкам булиши учун 
асос булган.
Кдд. манбаларда А.га сабаб булган 
омиллар сифатида, аввало, эр ёки хотинда 
аникланган наслий хасталиклар, эр ёки 
хотиннинг бошка эркак ва аёл б-н муноса- 
батга киришиши мансабдор шахснинг зур- 
лик б-н эски оилани бузишга мажбур ки­
лиши, фарзандсизлик, иктисодий ночор ёш 
оиланинг уз рузгорини юрита олмаганли- 
гидан аёлнинг бошкага турмушга чикишга 
мажбур булиши каби сабаблар кайд этил­
ган. Мухими шуки, никохнинг барбод бу- 
лишидаги ташаббус, асосан, эркак киши­
нинг кулида булган.
Ка д. Хитойда А.га олиб келадиган са­
бабларга келиннинг кайнота-кайнонаси 
раъйига карамаслик, уларга ran кайтариши; 
бетгачопарлик, бепуштлик, махмадоналик, 
бедаво хасталик, рашк кабилар кирган. Ле­
кин юкоридаги холатлар булса-ю, аёл кай- 
нона-кайнотасига аза тутаёттан булса ёки у 
чин етим булса, эри уни уйдан хайдаб юбо- 
ра олмаган.
Кад. Грецияда А. анча енгил булган. 
Эр-хотинига гувохдар олдида у б-н ортик 
яшай олмаслигини, никохи бузилганлиги- 
ни айтган, аёл барча сепларини йигишти- 
риб, уз ота-онасининг оиласига кайтиб ке- 
таверган. Сарполар, аёлга тегишли барча 
нарсаларнинг унга берилиши мажбур хи­
собланган, хаттоки, А.нинг сабаби аёлнинг 
хиёнати булган такдирда хам мол-мулк, 
зийнатлар аёлга берилаверган. Лекин аёл 
эри б-н яшашни хохдамай колган холат- 
ларда унинг ажрим олиши мушкулрок 
булган. Бундай пайтларда хотин шахар 
хокимига ёзма равишда расмий мурожаат 
Килиши ва улар карор кабул килиши лозим
булган. Бунда ким айбдор деб топилиши- 
дан катъи назар, болалар отаси б-н бирга 
колган.
Кад. Хиндистонда никох оддийгина 
фукаролар иттифоки эмас, илохий ит- 
тифок сифатида каралиб, никох ришта- 
ларининг бузилиши нихоятда гайритаби- 
ий холат сифатида бахоланган. Никохнинг 
бузилиши факат эр ташаббуси ва аёлнинг 
катта гунохи туфайли руй бериши мум­
кин булган. Эрамизгача булган 2000 йил- 
ликдан колган манбаларда курсатилиши- 
ча, «8 йил мобайнида бола тугмаган аёл 
бошкасига алмаштирилиши мумкин, улик 
бола туккан - 10-йил, факат киз болаларни 
тугадигани - 11-йил, урунщок, беадаб эса 
уша захоти эр томонидан талок килиниши 
мумкин» булган. Кейинчалик хиндлар 
хам А.лар сиёсатини кайта куриб чикиб, 
куйидаги холатларда хам булишини кайд 
этишган:
Агар аёл эрининг барча бойликларини 
исроф килган, ноурин ишлатган булса, 
аборт йули б-н фарзандини йукотган булса 
ва эрининг хаётига суикасд килган булса.
Аёл эса факат икки холатда эридан А. 
талаб килиш хукукига эга булган: эри бе- 
пушт булиб, уз эрлик вазифасини бажара 
олмай колган булса ва содир этган гунохи 
учун кавмдан чикариб юборилган булса.
А. шакллари хам, унинг мотивлари 
хам турфа хил. Купгина халкларда А.лар- 
нинг мотиви сифатида эр-хотин хиёнати 
кайд этилади. Шуниси характерлики, эр- 
какларнинг хиёнатидан кура аёлнинг хи­
ёнати барча этнос ва маданиятларда хам 
каттик кораланади, чунки хиёнаткор аёл 
бошка эркакдан хомиладор булиб коли­
ши ва никохсиз боланинг тугилишига са- 
бабчи булиб колиши мумкин. Натижада 
тугилажак бола ижтимоий хаётда, оилада 
уз урнига эга булмайди. Зеро, унга одатий 
холда тугилган болаларга булгани каби 
муносабат билдирилмаган.
13


Лекин эр-хотиннинг хиёнатига бефарк 
карайдиган халкдар хам мавжуд. Мае., Аф- 
рикадаги «Динка» кабиласида эрнинг наза- 
рида хотин нодонрок булса хам, бемазарок 
овкат пиширса хам у б-н ажрашиб кетаве- 
ради. Аммо эрнинг бегона аёл б-н муно- 
сабатга киришиши хеч кимни кизиктир- 
майди, хаттоки, конуний хотини хам бунга 
унчалик ахамият бермайди. Ассама оро- 
лида яшайдиган кабилада эса А.ни эр-хо­
тиннинг табакаси юкорироги хал килади. 
Мае., аёл юкори табака оила вакиласи бул­
са, у никохни бекор килиш ва б. эркак б-н 
яшаш хукукига эга булади.

Download 7,73 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   200




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©www.hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish