Viii bob. Menejmentda axborot va kommunikatsiyaning roli

8.2-chizma. Axborot almashuvi jarayonining oddiy modeli.

G‘oyaning tug'ilishi. Qanday g'oyani almashuv obyekti sharoitida olish mumkinligini jo‘natuvchi hal qiladi. «O‘ylamasdan gapirishni boshlamang» — bu bosqichning prinsipi. G‘oya aniq vazifalami bajarishdan va kutiladigan natijadan iborat bo‘lishi kerak: 1. Qanday o‘zgarishlar kerakligini ishchilar bilishi kerak, masalan, 6% ishlab chiqarishni oshirish qo‘shimcha ish haqisiz. 2. Nima uchun bu o‘zgarishlar kerakligi ishchilar bilishi kerak. 3. Qanday qilib bu o‘zgarishlami amalga oshirish kerakligini ishchilar bilishi kerak.
Kodlashtirish va kanalni tanlash. Jo‘natuvchi axborotni jo‘na- tishdan oldin uni simvollar ya’ni so‘zlar, intonatsiya va imo-ishora yordamida kodlashtiradi. Bunday kodlashtirish g‘oyani axborotga aylantiradi. Jo‘natuvchi bundan tashqari simvollarga mos uzatish kanalini tanlanishi kerak. Ularga nutq va yozma materiallarni uzatish, hamda elektron aloqa vositalari (komputer, videomagnitofon va boshqalar) kiradi. Agar kanal tanlangan simvollarga mos bo‘lmasa axborot almashuv samarasiz bo‘ladi.
Uzatish. Bu bosqichda jo‘natuvchi axborotni qabul qiluvchiga yetkazish uchun kanaldan foydalanadi. Axborotni uzatish muhim bosqichlardan biri hisoblanadi, chunki shu orqali g‘oya boshqa kishiga yetkaziladi.
Har bir bosqichda axborot ma’nosi buzilishi va yo‘qolishi mumkin.
Dekodlashtirish. Qabul qiluvchi axborotni dekodlashtiradi, ya’ni jo‘natuvchi simvollarini qabul qiluvchi ongiga kiritish. Agar qabul qiluvchi g‘oyani tushunganini namoyish etsa, axborot almashuvi samarali hisoblanadi.
Axborot almashuvi yo‘lida turadigan to‘siqlarni o‘rganishda ikki muhim konsepsiyani o‘zlashtirish lozim — teskari aloqa va shovqin. Boshqaruv tizimi unsurlari ichida murakkab, ko‘p tomonlama va xilma-xil aloqalar tnavjudligi sharoitida teskari aloqaning ahamiyati ayniqsa ortadi. Boshqaruvchi tizim farmoyish yoki buyruq bergandan keyin shu farmoyish yoki buyruq qanday bajarilayotganligi to‘g‘risida teskari aloqa yo‘li bo‘yicha o'z vaqtida axborot bilan taminlanib turilmasa, boshqarish jarayoni buziladi va boshqaruv tizimi butunlay izdan chiqadi. Teskari aloqa boTganda jo‘natuvchi va qabul qiluvchi kommunikativ rollarni almashtiradi. Qabul qiluvchi jo‘natuvchiga aylanadi va hamma bosqichlardan o‘tib jo‘natuvchiga axborot qanday qabul qilinganligini yetkazadi. Teskari aloqa yordamida axborotni jo‘natuvchi bilan uni qabul qiluvchi o‘rtasida aloqa o‘matiladi. Bu jarayonda axborotni qabul qiluvchi axborot bilan o‘zaro almashuv jarayonining barcha bosqichlarini takrorlaydi, natijada axborotni yuboruvchi endi uni qabul qiluvchiga aylanadi, ya’ni har ikkala tomon o‘z vazifalarini o‘zaro almashgandek bo‘ladi (8.3-chizma).




Axborot, to'plangan tajriba




I
JO'NATUVCHl АХБОРОТ KAN AL

4 Teskari aloqa zanjiri ■■ ■ —>-