|
Kommunikatsiya — bu ikki tomon faol rol o‘ynaydigan axborot almashinuvjarayoni. Kommunikatsiya]drayoni—bu ikki yoki undan ortiq odamlar o‘rtasidagi axborot almashinuvi. Komunikatsiya jarayonining asosiy maqsadi — almashuv obyekti bo‘lgan axborotni tushunishni ta’minlash. Bujarayonda to'rtta bazaviy unsur qatnashadi:
V axborotni jo'natuvchi;
4 axborotning o‘zi (xabar);
aloqa kanali, ya’ni axborotni uzatish vositasi;
V axborotni qabul qiluvchi (8.3-chizmaga qarang).
Ana shu to‘rt unsur bir-biri bilan hamohang ishlagandagina, axborot o‘z vazifasini bajaradi. Axborotlarni almashuv jarayonida har ikala tomon faol rol o‘ynashi kerak.
8.4.Shaxslararo kommunikatsiyalar
Shaxslararo to‘g‘ri axborot almashinuvi mavjud. Kommunikatsiya to‘siqlari: anglab olishdagi to‘siqlar; semantika bilan bog‘liq bo‘lgan to‘siqlar, noverbal (afti-angorini o‘zgartirish, tasdiqlovchi yoki rad etuvchi qarash va hokazo) to‘siqlar, yomon teskari aloqa va quloq solishni bilmaslik.
Axborotni uzatishda bu to‘siqlarga e’tibor berib, o‘z g‘oyangizni uzatishdan oldin rivojlantirib oling, semantika (ikki ma’noli so‘zlar yoki tasdiqlar) muammolariga e’tibor bering, o‘z turishingiz, into- natsiyangiz va qo‘l harakatingizga e’tibor bering, empatiya (boshqa kishilar sezgisiga e’tibor berish, ichiga kira bilish) va ochiqlikni nam- oyon eting, teskari aloqa o‘matishga erishing.
Shaxslararo axborot almashuv jarayonida ayrim muammolar tug‘ilishi mumkin:
V Idrok qilishdagi ruhiy farq.
Ma’naviy (semantik) to‘siq.
л/ Noverbal imo-ishoralar.
"V Fil’trlash.
"V Aloqa kanallarining haddan tashqari ko‘payib ketishi.
"V Nomaqbul tashkiliy struktura.
Kishilar bir xil ma’lumotni o‘zlarining bilim darajalari, hayotiy tajribalari, qiziqish doiralari, ehtiyojlari, hissiy tuyg‘ularining turlichaligidan o‘zlaricha talqin qiladilar vaqabul qiladilar. Bu o‘rinda rahbar bilan bo‘ysunuvchi o‘rtasidagi munosabat ham muhim rol o‘ynaydi. Bir-biriga ishonch va o‘zaro bir-birini anglash bor joyda axborot ko‘lami kengayadi, ulaming aniqligi oshadi, javobgarlik ham bir xil bo‘ladi.
Axborotni uzatish paytida qo‘yiladigan asosiy talab — bu uning oshkoraligidir.
Ma’naviy (semantik) to'siq uzatilayotgan axborotni kodlashtirishda qo‘llaniladigan belgi (simvol)laming axborotni qabul qiluvchilar didiga (lavozimlari, mavqelari, mintalitet, milliy urf- odatlari nuqtai nazaridan) mos tushmaganligida namoyon bo‘ladi.
Odamlar axborot almashinuvi jarayonida quyidagi simvollar bilan almashinishadi: so‘zlar, jestlar, intonatsiya. Jo‘natuvchi xabarni verbal hamda noverbal simvollar yordamida kodlashtiradi.
Semantika so‘zlar orqali uzatiladigan ma’nolarni qo‘llash usulini o‘rganadi. Ayrim so‘zlarturli odamlar uchun turlicha ma’noga ega bo‘lishi mumkin va turlicha anglanishi mumkin. Semantik qiyinchiliklar odamlaming simvollar mohiyatini tushunish usullar ziddiyatlari bilan ham berilgan bo‘lishi mumkin.
Simvollardan tashqari axborotlar bilan almashuv chog‘ida noverbal, ya’ni og‘zaki yoki so‘zda emas, balki imo-ishoralar, masalan, chehra, savlat, vajohat, tovushning o‘zgarib turishi kabilar ham bajaruvchiga aytiladigan so‘z mohiyatini tubdan o‘zgartirilgan holda yetkazilishiga sabab bo‘lishi mumkin. Ruhshunoslarning fikricha, so‘z bilan aytiladigan axborotning 90 % gacha qismi so‘z orqali emas, balki no verbal yo‘l bilan qabul qilinar ekan.
Filtrlash — axborotning iste’molchiga tez etib borishi jarayonida uni ixchamlashtirish, noxush «ma’lumotlar»dan tozalash maqsadida axborot soddalashtiriladi, qayta ishlanadi, tegishli jamlar chiqariladi. Bunday tashqari quyi bo‘g‘indagi rahbarlar, o‘zlari xohlamagan, ammo yuqori bo‘g‘indagi rahbarlar bilishi shart bo‘lmagan axborotlami yubormaydilar. Shu tariqa axborot fil’trlanadi.
Aloqa kanallarining haddan tashqari ko‘payib ketishi ham kommunikatsion jarayonga salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Noma’qul tashkiliy struktura ham kommunikatsion jarayonda muammo tug‘diruvchi omillardan biri sanaladi. Boshqaruv bo‘g‘inlari ko‘p bo‘lib, funksiyalar, vazifalar va vakolatlar bir-birini ko‘p takrorlasa, shunchalik axborotning manzilga yetib borishi sekinlashadi. Natijada shu davr ichida har bir bo‘g‘inda o‘ziga maqbul bo‘lgan «tuzatishlar» kiritiladi. Bu jarayonda bo'limlar va bo‘g‘inlarda sodir
bo‘ladigan ixtiloflar axborotlar almashuviga va qarorlami qabul qilishga jiddiy to‘siqlarni yaratadi.
Axborotni uzatish va qabul qilish ko‘p jihatdan samarali quloq solish san’atiga ega bo'lish darajasiga bog‘liq. Amerikalik olim professor Kit Devis samarali quloq solish san’atining 10 ta qoidasini keltiradi. Qoidalarni navbatma-navbat o‘qib, bir zum o‘zingizni xoli tuting. Yuzma-yuz gaplashayotgan aniq kishini ko‘z oldingizga keltiring va Ushbu qoidalarga nechog‘liq rioya qilganingizga baho bering.
Samarali quloq solishning 10 qoidasi:
Do'stlaringiz bilan baham: |
