Zbekiston respublikasi aloqa, axborotlashtirish va telekommunikatsiya


Mavzu:  O'qitish faoliyati  vositalari. O'qitish faoliyatida  moddiy va  ma'naviy



Download 1,05 Mb.
Pdf ko'rish
bet5/15
Sana13.10.2019
Hajmi1,05 Mb.
#23456
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   15
Bog'liq
zamonaviy oquv texnik vositalar va ulardan foydalanish metodikasi


Mavzu:  O'qitish faoliyati  vositalari. O'qitish faoliyatida  moddiy va  ma'naviy 
vositalardan foydalanish. 
Reja: 
1. O‘qitishning texnik vositalari fanining maqsad va vazifalari  
2. O‘TV laridan foydalanishning didaktik asoslari.  
3. O‘TV ning boshqa fanlar bilan boglanishi va nazariy asoslari  
 
1. O’qitishning texnik vositalari fanining maqsad va vazifalari.  
«O‘qitishning texnik vositalari» fanini o‘rganishdan maqsad talabalarni zamonaviy 
texnik vositalarni qo‘llashning pedagogik asoslari, bilimlari bilan qurollantirish va 
ularni amaliy ish faoliyatida samarali qo‘llashga o‘rgatishdir. O‘qitishning texnik 
vositalari  mahsus  didaktik  materiallar  (axborot  manbalari)  va  qurilmalar  (turli  xil 

a‘‘aratlar  va  mashinalar)  majmuidan  iborat  bo‘lib,  o‘qitish  jarayonida  to‘g‘ri  va 
teskari bog‘lanish kanallarini jadal ishlashini ta‘minlaydi.  
O‘qitishning  texnik  vositalari  fanini  o‘rganish  va  uni  o‘quvchilar  tomonidan 
mashg‘ulotlarda qo‘llash quyidagi imkoniyatlarni beradi:  
- ko‘rgazmalilik ‗rinsi‘ini o‘qitish jarayonida samarali qo‘llash;  
- uzatiladigan axborotni o‘ptimallashtirish;  
-  o‘quvchilarga  bilim,  o‘quv  va  ko‘nikmalarni  o‘zlashtirish  samaradorligini 
oshirish;  
-  o‘qitish  texnik  vositalarini  asosiy  vazifasi  –  o‘qitish  jarayonini  samara-dorligini 
oshirishdir.  
2. O’TV laridan foydalanishning didaktik asoslari.  
Fan  va  texnika  jadal  sur‘atlar  bilan  rivojlanayotgan  hozirgi  davrda  o‘quvchi  va 
o‘qituvchining  mehnat  unumdorligini  oshirish,  ya‘ni  o‘quv-  tarbiya  jarayonini 
jadallashtirish  masalasi  pedogogika  fanining  asosiy  vazifalaridan  biri  bo‘lib 
qolmoqda  .  Xarhaqiqat,  fan-texnikaning  rivojlanishi  tufayli  o‘quvchilarga 
yetkazilishi  zarur  bo‘lgan  axborot  miqdori  nihoyatda  ko‘payib  bormoqda.  Bu 
axborotni o‘quvchilarga an‘anaviy usul va vositalar yordamida yetkazib berish esa 
murakkablashib  bormoqda.  SHunga  qaramay  ko‘pgina  ilmiy  kashfiyot  va 
yangiliklarni ma‘lum asbob va apparatlar vositasida yoritib berish ta‘lim jarayonini 
ancha osonlashtirishi mumkin.  
Bunday  sharoitda  o‘quv  muddatini  o‘zgartirmay  o‘quv-tarbiya  jarayonini  opti-
mallashtirish,  talabalarga  puxta  va  chuqur  bilim  berish,  ularda  mustaqil  ravishda 
bilim  olish  ko‘nikmalarini  hosil  qilish  kabi  vazifalarni  amalga  oshirishda 
ta‘limning texnik vositalari alohida o‘rin to‘tadi.  
Texnik  vositalar  bilan  jihozlangan  mahsus  o‘quv  honalari-avtomatlashtirilgan 
auditoriyalar,  zallar  bo‘lishi  maqsadga  muvofiqdir.  Har  bir  mavzu  materiali 
bo‘yicha texnik vositalardan foydalanish metodikasi aniq va puxta ishlab chiqilgan 
va  amalda  sinalgan  bo‘lishi  lozim,  ularga  xos  mahsus  didaktik  materiallar  esa 
uzluksiz  ravishda  takomillashtirilib  borilishi  zarur.  Inson  faoliyatida  texnikaning 
qo‘llanilishi,  ayniqsa  uning  o‘quv-tarbiya  jarayonini  takomillashtirish  maqsadida 
ishlatilishi  o‘ziga  xos  omillarga  egadir.  Bu  omillar  birinchidan,  o‘qituvchi  va 
o‘quvchi  faoliyatining  keskin  o‘zgarishiga,  ikkinchidan,  o‘quvchiga  yetkazilishi 
kerak  bo‘lgan  voqea  va  xodisalarning  chuqurroq  o‘rganilishi va  o‘zlashtirilishiga 
zamin tayyorlashdan iboratdir.  
Ma‘lumki,  hozirgi  vaqtda  dars  -  ta‘limning  asosiy  shaklidir.  Dasr  jarayonida 
o‘qituvchining  faoliyati  asosiy  ahamiyatga  ega.  O‘qituvchi  o‘quvchiga  o‘z 
predmeti bo‘yicha muayyan ma‘lumotlarni yetkazish bilangina cheklanib qolmay, 
ularni idrok qilishga, mustaqil ishlashga o‘rgatmog‘i lozim. Ana shu muammolarni 
xal qilishda texnik vositalar va eletron hisoblash texnikasining roli kattadir.  
Didaktikaning  barcha  prinsiplari  texnik  vositalardan  foydalanib  tashqil  qilingan 
o‘quv-tarbiya jarayonida yuqori samara beradi. O‘quv jarayonini tashqil etishdagi 
barcha pedogogik talablar ana shu didaktika prinsiplarida o‘z ifodasini topadi. SHu 
principlar  asosida  texnik  vositalardan  foydalanilgandagina  ko‘zlangan  maqsadga 
erishish mumkin.  

Pedogog-olimlarning izlanishlari ta‘limning texnik vositalari va hisoblash texnikasi 
yordamida didaktikaning quyidagi masalalarini xal qilishga erishish mumkinligini 
ko‘rsatdi:  
- ta‘limning ilmiylik va sistemaliligini ta‘minlash;  
- ko‘rgazmalilikni oshirish;  
- o‘quvchilarning bilim olishga ishtiyoqini oshirish;  
- o‘quvchilarning chuqur va mustahkam bilim olishini ta‘minlash;  
- o‘quv materialni o‘rganish va o‘zlashtirish sur‘atini tezlashtirish;  
- ta‘limni individuallashtirish;  
- bilimlarning o‘zlashtirilishini nazorat qilish sistemasini amalga oshirish;  
- ma‘lumotni uzatish va o‘quvchi tomonidan qayta ishlash sur‘atini oshirish;  
- o‘quvchilarning darsga bo‘lgan e‘tiborini kuchaytirish;  
- o‘quvchilarda mustaqil bilim olish malaka va ko‘nikmalarini hosil qilish.  
Ko‘rgazmalilikning  ilmiy  asoslari  rus  olimi  I.P.  Pavlov  tomonidan  ishlab 
chiqilgan.  Bu  nazariya  olim  tomonidan  kiritilgan  birinchi  va  ikkinchi  signal 
sistemalariga  asoslangan.  Pavlov  fikricha  hissiyot,  qabul  qilish  va  tasavvur  etish 
tuyg‘ulari  hodisa  va  predmetlarning  tashqi  tomonini  inoikos  etadi.  Hodisalarning 
ichki o‘zaro aloqasi esa bilish jarayonining ikkinchi pog‘onasi bo‘lmish tafakko‘r 
qilish  orqali  amalga  oshadi.  Mana  shu  xollarni  e‘tiborga  ogandagina  ta‘lim 
jarayonini muvaffaqqiyatli amalga oshirish mumkin.  
Axborotni  uzatish  va  qabul  qilishda  ishlatiladigan  texnik  vositalar  vazifasi, 
tuzilishi,  ishlash  prinsipi,  uning  odam  sezgi  organlariga  ta‘siri,  o‘qituvchi  bilan 
o‘quvchi  o‘rtasida  «qaytar  aloqani»  taminlashi  va  boshqa  hususiyatlariga  ko‘ra 
klassifikasiya qilinadi (1-jadval).  
Axborot  beruvchi  texnik  vositalar  jumlasiga  tovush  texnikasi  qurilmalari,  turli 
diaproektorlar, 
kinoprektorlar, 
radio, 
televedenie, 
videomagnitafon, 
videoproigrivetellar xamda o‘quv plakatlari, namoyish qilish stendlari, laborotoriya 
qurilmalari,  modellar,  maketlar  kiradi.  Bundan  tashqari,  o‘quvchilarga  ma‘lum 
o‘quv  materiali  bo‘yicha  konsul‘tativ  ma‘lumotlar  beradigan  qurilmalar  xam 
ahborot beruvchi texnik vositalar jumlasidandir.  
Barcha nazorat qiluvchi texnik vositalar aniq bir o‘quv materiali bo‘yicha o‘quvchi 
bilimini  tekshirishga  mo‘ljallangan.  Bu  apparatlar  nazorat  qilish  va  O‘z-o‘zini 
nazorat qilish vositalari turlariga bo‘linib, tanlash va yozma ravishda javob berish 
sistemalari asosida ishlaydi.  
Nazorat qiluvchi texnik vositalar yordamida o‘quvchi bilimini sistematik ravishda 
tekshirib borib, yakuniy natija asosida sinov hamda imtihon olish mumkin.  
Trenajyorlar,  asosan,  o‘quvchilarda  mantiqiy  fikrlash  va  turli  jarayonlarni 
o‘rganishda amaliy ko‘nikmalar hosil qilish, maktabdagi ba‘zi murakkab elektron 
qurilmalarni  ishga  tushirish  tartibini  o‘rganish,  ularni  rostlash,  tehnologik 
jarayonlarni boshqarishni o‘rganish uchun ishlatiladi.  
Kombinatsiyalashgan  texnik  vositalar  axborot  berish,  nazorat  qilish  va  Mashq 
qilish 
qurilmalarini 
o‘z 
ichiga 
oladi.  Bunday 
vositalar 
jumlasiga 
avtomotlashtirilgan  sinf  honalari  va  auditoriyalar,  lingafon  honalar,  elektron 
hisoblash mashinalari asosida tuzilgan ta‘lim sistemalari kiradi.  

Ta‘lim  komplekslari  elektron  hisoblash  mashinasi  asosida  tuzilgan  bo‘lib,  aniq 
programma asosida ta‘lim jarayonini amalga oshiradi.  
Yorxamchi 
texnik 
qurilmalarga 
o‘qituvchi 
va 
o‘quvchi 
mehnatini 
yengillashtiruvchi  turli  mehanizatsiyalashtirilgan  va  avtomatlashtirilgan  klavishli 
hisoblash  mashinalari,  honani  qorong‘ilashtirish  sistemasi,  harakatlanuvchi  sinf 
doskalari, sinf honalarini telefon vositasida bog‘lovchi avtomot qurilmalar kiradi.  
1 - jadval  
3. O’TV ning boshqa fanlar bilan boglanishi va nazariy asoslari.  
Hozirgi  vaqtda 
O‘zbekistonda 
milliy 
kadrlarni 
tayyorlashga 
katta  ahamiyat 
berilmoqda. 
O‘zbekiston 
Respublikasi 
Oliy 
majlisining  IX 
sessiyasida 
tasdiqlangan 
kadrlar 
tayyorlash 
milliy  dasturi, 
«Akademik 
litseylar 
va 
kasb  -  hunar 
kollejlarini 
tashqil  etish  va 
ularning 
faoliyatini 
boshqarish 
to‘g‘risida» 
O‘zbekiston 
Vazifasiga 
ko‘ra  
Tuzilish  prin- 
tsipiga ko‘ra  
Tahlim  turiga 
ko‘ra  
Dastur 
turiga 
ko‘ra  
Sezgi 
organlarga 
tahsiriga ko‘ra  
Informatsiy

uza- 
tuvchi  
Tovush 
texnika- si  
Yakka  
Chiziqli  
Ko‘rish, 
eshitish  
Ko‘rish  va 
eshitish  
Tekshiruvch
i  
Proektsion 
apparatlar  
Juft  
Tarmoklang
an  
Diaproektor
, kodoskop  
Kinofilg‘m  
Trenajerlar   Kichik 
kibernetika  
ko‘rilmalari  
Guruxli  
Kombinatsi
yalashgan  
Magnitofon   Televidenie  
Kombinatsi
EDM  
Potokli  
Qisman 
Elektrofon  
Video- 

yalashgan  
adaptiv  
magnitofon  
Tahlim 
majmuasi  
Elektron mo-  
dellash  
ko‘rilmalari  
Adaptiv  
Diktofon  
Vidio  -  pro- 
igrevatelg‘  
Erxamchi 
texnik 
ko‘rilmalar  
Uxshash  
xisoblash 
mashinasi  
TSiklli  
Radio  
Elektron  dars- 
lik  
 
 
Mavzu:  O'quv  kabineti  jihozlari.  O'quv  kabinetlari.  Tasviriy  o'quv 
qo'llanmalari. Kolleksiya va modellar. 
RЕJA : 
1. Doska, doska-bloknot, doska-stend, chizmakashlik kurilmalari.  
2. Ukituvchi pulti.  
3. Honani korongilatish vositalari, mikrokalkulyatorlar.  
4. Fototehnologiya.  
5. Lingofon honalari.  
Yordamchi  tehnik  vositalari  -  dar  hil  kurilmalar,  moslamalar  ukituvchi  pul'ti 
(markazlashgan  boshkaruv),  priborlar,  honani  korongulashtirish  mosla-  malari, 
yoritish chiroklari.  
Yordamchi  tehnik  vositalarning  asosiy  vazifasi  UTV  ni  samarali  ishlatish-  ga 
yordam beradi.  
Yordamchi  tehnik  vositalarni  yaratish  ukituvchining  uzining  ijodiy  ishi 
disoblanadi.  dar  bir  ukituvchi  ukuv  honasining  zamonaviy  uzining  didiga  karab 
jidozlaydi. (loyihasini uzi tuzadi).  
Yordamchi  tehnik  vositalaiga  ukuv  doskasi,  magnitli  doskalar,  kalin  parda-  lar 
ukituvchi  stolidan  markazlashkan  boshkaruv  pulьti,  honani  yahshi  yoritadigan 
elektr lampalari, tehnika vositalari kuyiladigan stol, stullar, ukazkalar va plakatlar 
kiradi.  
Yordamchi tehnika vositalari  
1. Ukuv doskasi (lil).  
2. UKK Ushlab turish moslamasi.  
3. Elektr stendlar va tablolar.  
4. Modellar.  
UKK - ukuv kurgazmali kurollar. MUP - markazlashgan ukituvchi pulti.  
1. Honani korongulashtirish moslamasi.  
2. Honani yoritish chiroklari.  
2. Masofadan turib boshkarish (MUP).  
3. Aloka vositalari.  
Honani  corongilashtirish  moslamalari  -  Hona  kancha  yahshi  korongilashtirilgan 
bulsa, shuncha yahshi ekranda sifatli tasvir dosil buladi.  
Kinoproekcion  apparatlar  va  kuyiladigan  ukuv  filimlari  tushunarli  va  mazmunli 
utadi. Honani korongulashtirish moslamasini ikki hil usuli mavjud:  
a) Pardalarning gorizantal ochib yopilishining elektromehanika usuli.  
b) Pardalarning vertikal ochib yopilishining elektromehanika usuli.a - usuli  

Pardalarning  gorizantal  ochib  yopilishining  elektromehanika  usuli.  Pardalarning 
vertikal ochib yopilishining elektromehanika usuli. 1-podishpnik, 2-truba, 3-parda, 
4-elektrodvigatelь, A-pardani ochish, B-pardani yopish.  
Honani  yoritish  chiroclari  va  ukituvchi  pulьti  -  honani  yoritishikki  yul  bilan 
amalga oshiriladi.  
1. tabbiy yoritgich (kuyosh).  
2. Suniy yoritgichlar (elektr lampalari).  
O‘quv  honasi  yahshi  yoritilgan  bulishi  lozim.  Yoruglik  o‘quvchi  kayfiyatiga 
yahshi  tasir  kursatadi  va  uning  dikkatini  oshiradi.  Honaning  yoritilganligini 
disoblash va uni normativga mos dolda yoritish kuyidagi formuladan aniklanadi.  
bu erda, Е - yoritilganlik (1 lk).  
J - yoruglik kuchi (1 ld).  
g - ukuv honasining yuzasi (1 m2).  
cosa - yoritgich va hona yuzasi urtasidagi burchak.  
lk - lyuks, kd - kaddela.  
Ukuv honasining yoritilganligi 600 dan 1100 lk bulishi kerak.  
Е = (600 - 1100) lk  
Ucituvchi  pulьti  -  barcha  tehnika  vositalari  ukituvchi  stolidan  markazlash-  gan 
dolda boshkarilishi kerak. Ukituvchini pulьtini ukituvchining uzi yaratadi.  
Sinf  doskasi  -  ukuv  materialini  vizual  namoyish  kilishning  anьanaviy  va  kulay 
vositasidir.  Undan  ukuv  materialining  asosiy  tayanch  nuktalarini  belgi-  lashda, 
yoki  biror  narsani  tez  yozish  lozim  bulganda  foydalanish  juda  kulaydir.  Bundan 
tashkari sinf doskasi taьlim muassasasininghar bir ukuv honasida mav- juddir.  
Kamchiligi: yangi materiallni tushintirish uchun doskada yozilganlarni uchi- rishga 
tugri  keladi  va  avval  yozilganlarni  kayta  kursatish  imkoni  bulmaydi.  Bundan 
tashkari  ukituvchi  doskaga  yozayotganda  tahsil  oluvchilarga  nisbatan  teskari 
dolatda buladi va uni eshitish kiyin buladi.  
Doska-stend  -  mashgulotlarda  ukuv  munozaralari,  akliy  hujum  guruh  ishla-  ri  va 
boshka muhokamalar natijalarini dujjatlashtirishda foydalaniladigan  
O‘qitishning  tehnik  vositasidir.  Bunda  stendga  usha  kattalikdagi  qog‘oz  quyiladi 
va  unga  turli  rangdagi  damda  shakldagi  kartochkalar  yopishtiriladi.  Trening 
vaktida  stendda  mazkur  kartochkalar  yordamida  shemalar,  tuzilmalar,  sharhlar  va 
shu kabilarni tuzish mumkin.  
Doska-bloknot  -  bu  varaklanadigan  kogozli  doska  bulib,  unga  marker  bilan 
yoziladi.  U  turli  muhokamalar  yakunlari  va  natijalarni  yakkol  namoyish  etishda 
kullaniladi.  Uning  afzalligi  shundaki,  hohlagan  vaktda  oldingi  yozilgan  materi- 
allarga kaytish mumkin va datto ukuv honasiga osib kuyish dam mumkin.  
Tarqatma materiallar - ta'lim oluvchilar uchun urganilayotgan mavzuga oid asosiy 
ma'lumotlarni  uz  ichiga  olgan,  dajmi  uncha  katta  bulmagan  (1-2  varaq)  yozma 
ukuv  materiali  disoblanadi.  Mazkur  materiallar  trening  ishini  qiziqarli  qilish 
imkonini berib, ko‘p dollarda ta'lim oluvchilar uchun mustaqil ravishda ukib chiqib 
muhokama kilish uchun muljallangan buladi. Tarkatma materiallarni tayyorlash va 
kullashda quyidagi qoidalarga rioya kilish lozim:  
• Ta'lim oluvchilarga daddan tashkari kup tarkatma materiallar bermang  

•  Sarlavdalarni  bosh  darflar  bilan  yozing,  bir  mashgulot  uchun  ikkita  tarkatma 
material zarur bulsa, ularga kod-nom berib ularni ajratishni osonlashtiring  
• Matn shrifti 12 dan kichik bulmasligi kerak  
• Bir betda 80 tadan kup belgi (darf, kavs, undov belgisi va h.k.) ishlatmang  
• Matnlar tushunarli, kiska va oddiy bulishi kerak  
• Varak dizayni e'tiborni uziga tortishi kerak  
Ishchi  varaclar  -  guruhlarda,  juft  bulib  va  individual  Mashklar  baja-  rishda 
kullaniladi.  Ular  turli  jadvallar  shaklida  bulib,  ta'lim  oluvchilar  to-  monidan 
tuldirish talab kilinadi.  
Nazorat  varaclari  -  mashgulot  yakunida  ta'lim  oluvchilarning  uzlashtirgan 
bilimlarini  tekshirishda  kullanilib,  ular  test  savollari,  masalalar  va  shu  kabi 
shakllarda bulishi mumkin.  
Matnlar  - trening  mavzusi buyicha  mashgulotga  tayyorgarlik  kurishda, mashgulot 
davomida,  shuningdek  bilimlarni  mustahkamlashda  foydalanish  uchun  ta'lim 
oluvchilarga takdim etiladi.  
Lingofon  honalari.  Lingofon  honalari  va  fonozollar  ukuv  jarayonida  yakka 
tartibda  shugullanish,  «tugri»,  va  «teskari»  aloka  principini  amalga  oshi-  rish, 
ukituvchi tomonidan ukuvchilarga beriladigan yordam va nazoratni kuchayti- rish, 
ukuvchilarning  uzaro  mulokot  tartibida  va  mustakil  ishlarini  ta'minlash  kabi  bir 
qator didaktik imkoniyatlarga ega.  
Optik  usulda  yozilgan  fonogrammani  kayta  eshittirish  kurilmasining  shematik 
tasviri  1-tovush  karnayi;  2-  elektron  kuchaytirgich  3  -  fotoelement;  4-
mikroobьektiv;  5-  kinoplyonka;  6-  ovoz  ukuvchi  lampa;  7-  yoruglik  nuri;  8-
fonogramma.  
O‘quv  jarayonida  LK-68,  LKFP070,  YAL-3M,  OLK1M,  OL9,  OL12,  «ELЬFA- 
01»  va  boshka  tipdagi  lingofon  kurilmalaridan  keng  foydalaniladi.  Bu 
kurilmalarning  ishlash  principlari  deyarli  bir  hil  bulsa-da,  ular  bir-biridan  tehnik 
tuzilishi va didaktik imkoniyatlari bilan fark kiladi.  
LK-68 lingofon kabineti 24 ukuvchiga muljallangan bulib, ikki programma asosida 
ishlaydi.  Uning  tarkibiga  ukituvchi  stoli,  boshkarish  pulьti,  MP-65  tipidpgi  2  ta 
magnitofon,  elektroproigrivatelь  «Koncert-M»,  ukuvchining  shah-  siy  pulьti  va 
TA-56 tipidagi 25 dona telefon, MD-200 tipidpgi 25 dona mikrofon kiradi.  
O‘qituvchi  stolida  MP-65  tipli  ikkita  magnitofon,  boshkarish  pulьti  joy- 
lashtiriladi.  Stolning  ung  tomonida  «Koncert-M»  elektrofoni  urnatilgan.  Bundan 
tashkari, 1GD-28 tipli ikkita tovush karnayi va UL tipli elektron kuchaytirgich ham 
bor.  
Boshkarish  pulьtida  26  ta  tumbler  bulib,  ular  ukuvchilar  stolidagi  kuchay- 
tirgichlarni ulash uchun hizmat kiladi. Tumblerlar uch holatli (ung, chap, neytral) 
bulib, chap holatda I programmani, ung holatda esa II programmani ulaydi, neytral 
holatda  ikkalasini  ham  ukituvchi  stolidagi  kuchaytirgichni  I  va  II  program-  maga 
ulaydi.  Tumbler  T26  chap  va  ung  holatda  tovush  karnayini  I  va  II  programmaga 
ulaydi.  
Birinchi  programma  buyicha  besh  turdagi  ishni,  ya'ni  "  1-magnitofonga  yozuv", 
"kayta  eshittirish",  "mustakil  ish",  "birinchi  programmada  yozuv"  rejimlarini 
pereklyuchatelь P2 ta'minlaydi. Vklyuchatelь VKL ukituvchi stolidagi boshkarish 

pulьti,  magnitofon  paneli  va  elektrofonni  elektr  kuchlanish  manbaiga  ulaydi. 
Ukituvchi  boshkarish  pulьtidagi  dastak  R1  kuchaytirgichni,  dastak  R2  esa  tovush 
karnayi  va  tovush  balandligini  boshkaradi.  Ukituvchi  stolidagi  mikrofon  fishka  F 
yordamida tovush telefoni esa TV yordamida ulanadi.  
Lingofon  kurilma  LK-68  darsning  kuyidagi  tarkibiy  kismlarida  kullanilishi 
mumkin:  
1)  tovushni  bir  vaktning  uzida  barcha  ukuvchilar  radiokarnay  yoki  hususiy 
telefonlar orkali eshitadilar;  
2) gramplastinkaga yoki magnit lentaga yozib olingan tovushni bir vaktning uzida 
barcha ukuvchilar radiokarnay yoki hususiy telefonlar orkali eshitadilar;  
3)  birinchi  guruh  ukuvchilar  I  programma,  ikkinchi  guruh  ukuvchilar  II  pro-
gramma, buyicha gramplastinkaga yozib olingan tovushni eshitadilar;  
4) 2-5 kishidan iborat ukuvchilar guruhi uzaro mulokot tartibida ishlaydi;  
5)  ukituvchi  bitta  ukuv  bilan  yoki  2-5  kishidan  iborat  ukuvchilar  gruppasi  bilan 
ishlaydi;  
6) har bir ukuvchi uz nutkini magnit lentasiga yozib olib, kayta oladi;  
7)  o‘qituvchi  stolidagi  bir  magnitofondan  ikkinchisiga  magnit  lentaga  yozilgan 
tovushni kuchirish imkoniyati bor;  
8) o‘quvchilar mulokot tartibida mustakil ish olib borayotganlarida ularni tuhtatib, 
ukituvchi kerakli kursatma berishi mumkin.  
YAL-3M  lingofon  kurilmasi  yukori  kurilgan  LK-68  kurilmasiga  nisbatan  kator 
afzalliklarga  ega.  Uning  tarkibiga  proekcion  apparatlar  («LETI»,  «Proton», 
«Ukraina-5»)  buladi.  Bulardan  tashkari  kurilma  tarkibida  honani  korongilatish 
mehanizm dam bor.  
YAL-3M  lingofon  kurilmasining  boshkarish  pulьti  yordamida  kuyidagi  ish-  larni 
amalga oshirish mumkin:  
1) bir vaktning uzida 3 programma buyicha ishlash;  
2) ukuvchilar ish urinlarining 2 kishiga moslanganligi;  
3) ukituvchining ukuvchilar guruhi bilan yoki yakka tartibda ishlashi;  
4) ukuvchilar damda ukituvchi nutkini magnitofonga yozib olish;  
5)  fonogramma  va  gramplastinkadagi  tovushni  eshittirish  vaktida  proekcion 
apparatlardan foydalanish;  
6)  proekcion  apparatlarni  ishlatish,  honani  korongilatish  mehanizmi  va  ek-  ranni 
tushirish ishlarini masofodan turib bajarish.  
Magnit  lenta  yoki  gramplastinkaga  yozib  olingan  ukuv  materiallarini  ukuvchilar 
tomonidan kayta eshittirishni ta'minlash maksadida fonozol deb ataladigan mahsus 
jidozlangan  honalardan  foldalanish  maksadga  muvofik.  Fonozol  tovushni  yozib 
olish  va  kayta  eshittirishning  barcha  kerakli  apparatlari  bilan  jidozlangan  bulishi 
kerak. Shu maksadda yarim kabinali lingofon kurilma «Elьfa-01» dan foydalanish 
kulay.  Bundan  tashkari  fonozolni  alodida  magnito-  fonlar,  elektrofonlari  bilan 
jidozlash mumkin. Bu dolda barcha tovush apparat- larini alodida honaga urnatib, 
usha  joyda  fonoteka  (magnit  lenta  yoki  plastin-  kaga  yozib  olingan  ukuv 
materiallar tuplami) tashkil etiladi.  
Fonozolda  ukuvchilar  ovozli  ukuv  kullanmalaridan  foydalanishlari,  mustakil 
diktantlar  utkazishlari,  uz  nutklarini  takomillashtirishlari,  ukuv  materiallari 

mavzulari bilan tanishishlari va boshka shu kabi Mashklarni ba- jarishlari mumkin. 
Apparatlar  urnatilgan  honadagi  magnitofonlar  bir  necha  kanaldan  foydalanish 
imkonini  beradigan  bulishi  kerak.  Eshittirish  kanallari  soni  kancha  kup  bulsa, 
shuncha kup ukuv fanlari buyicha ishlash mumkin buladi. Kerakli ukuv materialini 
tezda  topish  uchun  fonotekadagi  mahsus  katalogdan  foydalanish  lozim.  dar  bir 
ukuv  fonogrammasi  uzining  anik  bir  tartib  nomeri-  ga  ega.  Bundan  tashkari, 
ukuvchi  eshituv  zalida  utirib,  magnit  lentasi  sirtmogi  yordamida  ukuv 
fonogrammasini qayta eshitishi mumkin. Buning uchun bir necha qayta takrorlash 
qurilmasi bulgan magnitofon ishlatiladi va bu magnitofonni ukuvchi talabiga kura 
apparatlar urnatilgan honada navbatchilik kilayotgan laborant ishga tushiradi.  
Fototehnologiya.  Tabiat  sirlarini  bilishda  olimlarning  ilmiy-  tadkikotlarida  keng 
kullaniluvchi  yagona  asbob  -  fotoapparatdir. Hrzirgi  zamon  fotoapparatlari tasviri 
anik  olish  imkoniyatiga  ega,  uni  buyuk  rus  olimi  D.I.Mendeleev  iborasi  bilan 
fotografiyani  (foto  -  yoruglik,  graf  -  yozaman)  in-  sonning  «Ikkinchi  kuzi»  deb 
aytish mumkin.  
Fotografik  rasmlarning  ilmiy  va  pedagogik  juda  katta:  dars  mazmunidagi  ayrim 
detallarni  tugri  namoyon  kilishda,  ukuv  kitoblarida  chizilgan  chizmalar  yoki 
vokealarni  anik  tushuntirishda,  kurgazmalar,  eksponatlarni  sifatli  tasvir-  lashda, 
tabiat  dodisalarini  tugri  aks  ettirishda  va  shularga  uhshash  kator  dollarda 
fotografiya mudim rolь uynaydi. Fotografik turistik sayohatlar, oila- viy yigilishlar, 
laboratoriya  ishlari,  ilmiy  tadkikotlarda,  tarihiy  yodgorlik-  larni  abadiylashtirish, 
mavsumiy  manzaralar,  ish  processlari  va  shularga  uhshash  madaniy  allomalarda 
alodida urin tutati. Shu tufayli dam fotografiyaga bulgan kizikish, kun sayin oshib 
bormokda.  Fotografik  metodlar  hilma-hil,  fo-  toapparatlarning  konstrukciyalari 
dam  borgan  sari  takomillashib  bormokda,  fo-  tomateriallarga  nisbatan  talab  kun 
sayin oshib bormokda.  
Download 1,05 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   15




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©www.hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish