2-mavzu. Falsafaning metod, qonun va kategoriyalari. Jamiyat falsafasi. Reja: 1

Sakrash nima? 
Sakrash tabiat va jamiyatda sodir bo‘ladigan sifat o‘zgarishlarini 
anglatadigan falsafiy tushuncha bo‘lib, taraqqiyotning uzluksiz ko‘rinishiga qaraganda ancha tez 
o‘tadigan jarayondir. 
Sakrash miqdor o‘zgarishlaridan sifat o‘zgarishlariga o‘tishda uzluksizlikning uzilishini 
bildiradi. Sakrash narsa va hodisalarning uzluksiz rivojlanish davomida tayyorlanib, shu uzluksiz 
rivojlanish momenti tugab, uzilish sodir bo‘lishi bilan zaruriy ravishda yuz beradi. Sakrash 
birdaniga, to‘satdan bo‘ladigan holatgina emas, balki yangi sifat elementlari ko‘payishi orqali yuz 
beradigan tadrijiy jarayon hamdir. 
Sakrashning turlari o‘z harakteriga ko‘ra tabiat va jamiyatda xilma-xil bo‘lib, ular bir-
birlaridan farq qiladilar. Jamiyat taraqqiyotidagi sakrashlarning o‘ziga xos tomoni shuki, bu 
sakrashlar eski ijtimoiy tuzumni yo‘q qilish va yangi ijtimoiy tuzumni o‘rnatadigan ijtimoiy 
jarayonlar, tadrijiy rivojlanish orqali amalga oshadi. Bunday sakrashlarni ikki guruhga bo‘lish 
mumkin: birinchisi — portlash yo‘li bilan po‘ladigan sakrashlar, ikkinchisi sekin-asta, tadrijiy 

---

yo‘l bilan
bo‘ladigan sakrashlar. Birinchi tur sakrashlarning o‘ziga xos kususiyati shundan 
iboratki, bunda narsa va hodisalarning yangi sifatga o‘tishi nihoyatda tezlik bilan yuz beradi va 
kutilmagan natijalarni, tasodifiy jarayonlarni boshlab yuborishi, hatto salbiy holatlarni kelgirib 
chiqarishi ham mumkin. 
Sakrashning ikkinchi turida esa, eski sifat elementlarining asta-sekin yo‘qolib borishi va 
yanga sifat elementlarining asta- sekin to‘planishi natijasida yanga sifat paydo bo‘ladi. 
Shunday qilib sakrash quyidagi jihatlarga ega: 
-
birinchidan, sakrash taraqqiyot natijasida amalga oshadigan obektiv va qonuniy 
jarayondir; 
-
ikkinchidan, sakrash tadrijiylikning uzilib, miqsor Uzgarishlaridan tub sifat o‘zgarishlariga 
o‘tishidir; 
-
uchinchidan, 
sakrash 
eskini 
tugatish 
va 
yangi 
sifatga 
mos 
keladigan holatlarning vujudga kelishi tufayli sodir bo‘ladigan ziddiyatlarni hal qilishdir; 
-
to‘rtinchidan, sakrash olamning rivojlanib, ilgarilab borishidir. 
Hodisalarning sifat xususiyatlariga va ularning rivojlanish sharoitiga bog‘liq ravishda eski 
sifatdan yangi sifatga
o‘tish turli shakllarda sodir bo‘ladi. Har bir narsa, hodisa o‘zining aniq inkor qilinish 
usuliga, o‘z navbatida aniq sakrash shakliga egadir. 
Demak, 
har 
qanday 
o‘zgarish, 
har 
qanday 
rivojlanish 
miqdor 
va sifat o‘zgarishlarining o‘zaro bir-biriga o‘tishi orqali sodir bo‘ladigan jarayonlardan iborat. 
Borliqning ham sohasida doimo eski, umri tugayotgan narsa va hodisalarning barham topishi, 
yangi 
narsa 
va 
hodisalarning 
vujudga 
kelish 
jarayoni sodir bo‘lib turadi. Bundagi eskining yangi bilan almashinishi inkor deb ataladi. 
O‘zgarish va rivojlanish jarayonida