Ishlab chiqarishda boshqaruv” fakulteti “iqtisodiyot” kafedrasi “ Industrial va innovatsion iqtisodiyot” fanidan

2. Korxona salohiyatini ifodalovchi ko’rsatkichlarni aniqlash uslubiyoti.
Korxona iqtisodiy salohiyatini ifodalovchi ko’rsatkichlarni faqat iqdisodiy mazmuni bo’yicha tasnifini ko’rib chiqamiz. Chunki, ko’rsatkichlarni ushbu belgisi bilan tasniflash, iqtisodiy xulosa chiqarish uchun yetarli bo’ladi.
Korxonaning iqtisodiy salohiyati bu keng qamrovli va teran tushuncha. Uning holati va undan foydalanish darajasi to’g’risida to’liq xulosa chiqarish uchun albatta ko’rsatkichlar tizimidan foydalanish lozim. Ammo ko’rsatkichlar sonining ko’pligi yoki ozligiga qarab o’rganilayotgan ob’yekt yoki kategoriyani baholash uchun yetarli yoki kam degan xulosa chiqarib bo’lmaydi. Shu tufayli ko’rsatkichlardan to’g’ri va oqilona foydalanish yo’llarini ishlab chiqish lozim.
Korxona iqtisodiy salohiyatini ifodalovchi ko’rsatkichlarni iqtisodiy mazmuniga qarab quyidagi guruhlarga bo’lish mumkin:
-iqtisodiy salohiyat holatini ifodalovchi ko’rsatkichlar;
-iqtisodiy salohiyat bilan ta’minlanganlikni ifodalovchi ko’rsatkichlar;
-iqtisodiy salohiyat samaradorligini ifodalovchi ko’rsatkichlar,


2-chizma. Korxona iqtisodiy salohiyatininng tuzilish tarkibi
Korxonaning iqtisodiy salohiyatini ifodalovchi ko’rsatkichlar haqida to’g’ri xulosa chiqarish uchun eng avvalo ularni ilmiy asoslangan holda tasniflash lozim, chunki ko’rsatkichlar juda ko’p belgilari bilan tasniflanadi.
Korxonaning texnik salohiyatini asosiy vositalarni ifodalovchi ko’rsatkichlar tizimi ifodalaydi. Ushbu vositalarga xo’lalik yurituvchi sub’yektlarning ancha mablag’i jalb qilingan bo’ladi. Mazkur mablag’larning qaytimi asosiy vositalardan samarali foydalanish evaziga amalga oshiriladi.
Asosiy vositalarni ifodalovchi ko’rsatkichlar uch guruhga bo’linadi: asosiy vositalar holatini ifodalovchi ko’rsatkichlar: asosiy vositalar bilan ta’minlanganlikni ifodalovchi ko’rsatkichlar; asosiy vositalar samaradorligini ifodalovchi ko’rsatkichlar.
Asosiy vositalar xolatini ifodalash uchun quyidagi ko’rsatkichlar tizimidan foydalaniladi:
Eskirish koeffitsiyenti (Kesk) eskirish summasining asosiy vositalar boshlang’ich qiymatiga nisbati sifatida quyidagi formula orqali aniqlanadi: