Ishlab chiqarishda boshqaruv” fakulteti “iqtisodiyot” kafedrasi “ Industrial va innovatsion iqtisodiyot” fanidan

_{ } bunda: (9)
Avm — asosiy vositalar mahsuldorligi;
M— tahlil qilingan davrda ishlab chiqarilgan (sotilgan) mahsulot xajmi;
Avo’r — asosiy vositalar o’rtacha yillik qiymati.
Bozor munosabatlari sharoitida sotilgan mahsulot hajmi xo’lalik faoliyatini to’la hajmda aks ettiradi. Foyda va rentabellik kabi korxonaning moliyaviy holatini ifodalovchi ko’rsatkichlar ham ushbu ko’rsatkichlarga bevosita bog’liqdir. Shuning uchun Av. mahsuldorligini ishlab chi qarilgan mahsulot bo’yicha emas, sotilgan mahsulot hajmi bo’yicha aniqlash to’g’ri bo’ladi. Buning uchun quyidagi formula tavsiya qilinadi:
_{ } (10)
bunda:
C— sotilgan mahsulot hajmi.
Asosiy vositalarning o’rtacha yillik summasi quyidagicha aniqlanadi:
_{ } (11)
Asosiy vositalardan foydalanish samaradorligiga turli omillar ta’sir qiladi. Ularga:
- ishlab chiqarilgan va sotilgan mahsulot hajmi;
- asosiy vositalar o’rtacha yillik summasi;
- ishlab chiqarishda band bo’lgan xodimlar mehnatining samaradorligi;
- asosiy vositalarning tarkibiy tuzilishi;
- asosiy vositalar alohida turlaridan foydalanish samaradorligi kabilar kiradi.
Asosiy vositalarning alohida turlari, avvalambor, ularning aktiv qismi (mashina va uskunalar)dan foydalanish ko’rsatkichlari ham muhim ahamiyat kasb etadi. Barcha uskunalar mavjud, o’rnatilgan va ishlayotganlarga ajratiladi.
Mavjudlariga korxona ixtiyorida bo’lgan, qayerdaligidan (sexda, omborda) va qanday holatdaligidan qat’iy nazar, barcha uskunalar kiradi.
O’rnatilgan uskunalar - bu montaj qilingan va ishga tayyorlangan ish joyidagi uskunalardir.
Ishlayotgan uskunalar - bu qancha vaqt turganligidan qag’iy nazar, amalda ishlayotgan uskunalardir.
Asosiy vositalar samaradorligini aniqlashda muayyan sanadagi amalda mavjud uskunalarga nisbatan o’rnatilgan uskunalar darajasini aniglash, ya’ni o’rnatilgan uskunalar koeffitsiyentini quyidagi formula bo’yicha hisoblash lozim: