Mavzu: anorganik birikmalarning asosiy sinflari

Anorganik birikmalarning asosiy sinflari

• Mavzuga oid tayanch iboralar: Oksidlar, asoslar, kislotalar, tuzlarning nomlanishi, olinishi, xossalari.
• Kimyoviy elementlar 200 mingdan ortiq anorganik birikma hosil qiladi. Bu birikmalar quyidagi 4 sinfga bo’linadi:
• 1. Oksidlar. 2. Asoslar.
• 3. Kislotalar. 4. Tuzlar

• www.umid.zn.uz

• I. Oksidlar
• Elementlarning kislorod bilan hosil qilgan birikmalari oksidlar deyiladi.
• Oksidlarning nomlanishi. O'zgarmas valentli elementlar oksidining nomi shu element nomiga oksid so’zini qo’shish bilan hosil qilinadi. Mn: К2О, Na2O, CaO. Agar element o’zgaruvchan valentli bo’lsa elementning nomi yoniga qavs ichida rim raqami bilan elementning valentligi ko’rsatiladi:

• www.umid.zn.uz

• Oksidlar kimyoviy xossalariga qarab 4 guruhga bo’linadi:
• 1. Asosli oksidlar 2. Kislotali oksidlar
• 3. Amfoter oksidlar 4. Indiferent yoki betaraf oksidlar.
• Oksidlarning olinishi:
• 1. Metall yoki metalloidning О2 bilan birikishi:
• 4Fe + 3O2 = 2Fe2O3 4P + 5O2 = 2P2O5 S + O2 = SO2
• 2. Murakkab moddalarning O2 da yonishi: CH4 + 2O2 = CO2 + 2H2O
• 3. Gidroksidlarning parchalanishi:
• 2 Fe(OH)3 = Fe2O3 + 3H2O Mn(OH)2 = MnO + H2O

• www.umid.zn.uz

• 4. Tuzlarning parchalanishi:
• CaCO3 CaO + CO2 4NaNO3 2Na2O + 4NO2 + O2
• 1. Asosli oksidlar. Kislotalar va kislotali oksidlar bilan o’zaro reaksiyaga kirishib tuz hosil qiladigan oksidlar asosli oksidlar deyiladi. Mn: Na2O, K2O, CaO, MgO, BaO kimyoviy xossalari.
• 1. HCI + CaO → CaCI2 + H2O
• 2. Na2O + H2O → NaOH 3. MgO + SO3 → MgSO4

• www.umid.zn.uz

• 2. Kislotali oksidlar. Asoslar yoki asosli oksidlar bilan o’zaro reaksiyaga kirishib, tuz hosil qiladigan oksidlar yoki kislota to’g’ri keladigan oksidlar kislotaviy oksidlar deyiladi. Mn: SO2 , SO3, CO2, N2O5, P2O5, NO2, CrO3, SiO2, CI2O7
• Kimyoviy xossalari:
• 1. CO2 + H2O ↔ H2CO3 2. P2O5 + 6NaOH = 2Na3PO4 + 3H2O
• 3. CaO + CO2 = CaCO3 4. CO2 + Ba(OH)2 = BaCO3 + H2O
• 5. SO2 + H2O = H2SO3 6. 3CaO + P2O5 = Ca3(PO4)2

• www.umid.zn.uz

• 3. Amfoter oksidlar. Kislotalar bilan asosli oksidlar sifatida, asoslar bilan esa kislotali oksid sifatida reaksiyaga kirishib, tuz va suv hosil qiladigan oksidlar amfoter oksidlar deyiladi. Mn: ZnO, SnO, PbO, As2O3, Cr2O3, AI2O3, Sb2O3, MnO2, PbO2, Fe2O3
• Kimyoviy xossalari:
• AI2O3 + 6HCI = 2AICI3 + 3H2O AI2O3 + 2NaOH = 2NaAIO2 + H2O

• www.umid.zn.uz

•