O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi mirzo ulug’bek nomidagi o’znekiston milliy universitetining jizzax filliali

STENLAR. 
Baholarni stenlar shkalasiga ( ang. Standst ten - standart 10 ) keltirishda 
yuqoridagi jarayonga o’xshash ish bajariladi, faqat farqi bu shkala asosida 10 ta 
standart interval yotadi. 
Metodikani standartlashtirishdagi yana bir muhim bosqich diagnostik 
sinovlar natijalarini taqqoslash o’tkaziladigan mezonni tanlash hisoblanadi; chunki 
diagnostik metodikalar ularni yechishda ijobiy yoki salbiy natijalarni oldindan 
belgilangan standartlarni bermaydi. Metodikani standartlashtirish uni mo’ljallangan 
tarzdagi katta tanlovada o’tkazish yo’li bilan amalga oshiriladi. Sinovdan o’tayotgan 
guruhga nisbatan bajarishning nafaqat o’rtacha darajasi balki o’rtacha darajaga 
nisbatan yuqori va past variyantlarini ham ko’rsatuvchi me’yorlar ishlab chiqiladi. 
Statistik me’yorlarni bajarish uchun me’yorlarni matematik statistikaning X [] [] 
usulidan (X- o’rtacha arifmetik, []- standart og’ish ) foydalaniladi. X [] 5 []. 
Protsentill bu standartlashtirish tanlovidagi individlarning foiz (%) nisbati. Gurevich 
boshchiligida ishlab chiqiladigan testlarda hisob boshlash nuqtasi sifatida sinov 
natijalarida mustaqil bo’lgan obektiv keltirilgan ijtimoiy psixologik normativ 

---

12 
yuzaga chiqadi. U testni tashkil etuvchi vazifalar uyg’unligida amalga oshiriladi. 
Testning o’zi hajmi bo’yicha bunday normativi hisoblanadi. Hisob boshlashning 
istalgan nuqtasini ishlab chiqish va qo’llashda sinovdan o’tayotganlarning tanloviga 
e’tibor qaratish zarur bo’ladi. Matematik statistikada bosh uyg’unlik ( general ), ( 
populyatsiya) va farqlashadi. Biz xulosa chiqaradigan insonlarning har qanday katta 
uyg’unligi general – bosh uyg’unlik deyiladi. Tanlov bu uyg’unlikning qismi yoki 
ko’plik osti. Populyatsiya uchun tadqiqot o’tkazish qabul qilinmaydi.
Odatda undan insonlar guruhi ajratib olinadi, bu standartlashtirish tanlovi 
bo’lib, uning ustida test o’tkaziladi va uning yordamida general – bosh uyg’unlik 
baholanadi. Tanlov ishonchli xarakter kasb etgani baholash uchun ko’rsatilayotgan 
populyatsiya uchun tasavvur etib bo’ladiga bo’lish kerak. Ya’ni uning ehtimolli 
hossalari general – bosh uyg’unlik hossalariga mos tushish yoki yaqin kelish kerak. 
Tanlovni tasavvur qilib bo’ladiganligini ta’minlashni usullaridan biri bu 
populyatsiyani cheklash hisoblanadi ( jins, yosh, kasb, sog’liq, ijtimoiy – iqtisodiy 
mavqeyi va h.k. lar. ). Bunday populyatsiya spetsifik ( o’ziga hos ) sifatida 
ta’riflanadi. 
1) Standartlashtirishni tanlashda sinovdan o’tayotganlarni tanlash. 
2) Strukturasida o’zgaruvchan axamiyatli, kam axamiyatli ( yosh, jins ) larni 
aniqlangan, populyatsiyani belgilash. 
3) Populyatsiya axamiyati o’zgartiruvchilarga bog’liq holda qismlarga 
bo;linadi. 
4) Sinovdan o’tuvchilar tasodifiy tartibda va uyg’unlikni har bir axamiyatli 
qismi soniga nisbatan propoirtsional tanlab olinadi. Tanlovning minimal chegarasi - 
200 kishi.