O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti fiziologiya va valeologiya asoslari kafedrasi valeologiya asoslari

3. Giyohvandlarning o’limiga nimalar sabab bo’ladi
Jarohatlar-ehtiyotsizlik tufayli, yo‘l hodisalarida; giyohvandlarda ko‘p uchraydigan ―razborkalar‖ da. Qon yo‘qotish tufayli halok bo‘lish-agar giyohvand qon tomiriga preparat yuborish paytida uni kesib yuborgan bo‘lsa.
Giyohvand o‘z organizmi bardosh bera oladiganidan ko‘proq dozadagi giyohvand moddani qabul qilsa. Sifatsiz giyohvand moddalardan zaharlanish. Kasalliklar- qonning yiringli zaharlanishi; zotiljam; surunkali jigar etishmovchiligiga. Jigar faqat alkogolli ichimliklar iste‘mol qilish natijasidagina emas, organizmning har qanday zaharlanishi tufayli ham qattiq zararlanishi mumkin. Jinoyatkorona munosabatlarga jalb qilinganlik yuqori darajasi Mastlik holatidagi e‘tiborsizlik va engiltaklik. İn‘ektsiya vaqtida ozodalik va sterillik qoidalariga rioya qilmaslik.
4. Giyohvandlik va sog’lom turmush tarzi
Zararli odatlar orasida inson salomatligi va uning taqdiri uchun ham, jamiyat uchun ham eng xavflisi – bu giyohvandlikdir. Giyohvandlik deganda–inson organizmining narkotik va psixotrop moddalarni muttasil ravishda oshib boruvchi miqdorini qabul qilishga moyillikning shakllanishi bilan bog‘lik og‘ir kasalliklar guruhining rivojlanishi tush uniladi. Giyohvandlik– inson shaxsining va ruhiy holatining chuqur o‘zgarishiga, shuningdek tana ichki a‘zolari faoliyatining jiddiy zararlanishiga olib keladi. Giyohvandlik narkotik xususiyatiga ega bo‘lgan va qonun bilan ta‘qiqlangan kimyoviy narkotik moddalarni yoki dori-darmonlarni iste‘mol qilish natijasida ham shakllanadi. Odamlarni giyohvand moddalarni iste‘mol qilishga undaydigan asosiy vaj, ularning bunday narkotik moddalar tomonidan chaqiriladigan sub‘ektiv yoqimli kechinmalarini takroriy ravishda his qilishga bo‘lgan intilishidir. Har bir giyohvand o‘z xohish–irodasi bilan yoki o‘ziga bog‘lik bo‘lmagan holda, o‘zining kayfiyatini ko‘tarish, emotsional holatini yaxshilash uchun haddan tashqari kuchli ehtiyoj sezadi.
Giyohvand moddalarni dastlabki paytda iste‘mol qilishdan maqsad, odamlarning o‘zlarini bezovta qilayotgan hislardan–charchoqlik va hayotdan qoniqmaslik, shuningdek ruhiy qashshoqlik, diqqinafaslik kabi hissiyotlar iskanjasidan, vaqtinchalik bo‘lsa ham, qutulishdir. Umuman olganda har bir inson o‘z hayotidan qoniqish hosil qilib, ijobiy sezgilar og‘ushida yashashga intilishi tushunarli va tabiiy holdir.Biroq, bunday ijobiy hissiyotlarni sezishga erishish, qoniqish hosil qilish, hayotda osonlikcha erishib bo‘lmaydigan, katta hajmdagi, murakkab ishlarni bajarish bilan bog‘liq bo‘lgan, o‘z oldiga qo‘yilgan qiyin vazifaga erishish uchun tinimsiz mehnat qilishni talab etadigan jarayondir.
Hayotda hamma ham birdek bunday sharafga muyassar bo‘laolmaydi. Oqibatda o‘z irodasini boshqara olmaydigan ayrim kishilar, hayotdan qoniqish hosil qilish,shirin hayollar og‘ushida o‘z tanalarini yayratishning oson yo‘lini axtaradilar.Bu yo‘l giyohvandlikka ruju qo‘yish yo‘lidir. Giyohvandlikka olib keluvchi omillar qatorida: ayrim odamlarga xos irodasizlik, shuningdek o‘zining nuqsonli tabiati, qobiliyatsizligi tufayli odamlar o‘rtasida muloqot o‘rnata olmasligi kabi salbiy ta‘sirlardan qutilishga intilish singari holatlarni ko‘rsatib o‘tish mumkin. O‘smirlarda esa giyohvand moddalarini iste‘mol qiluvchi kattalarga taqlid qilishga moyillik, giyohvand moddalarning ―mo‘‘jizali ta‘siriga‖ ishonuvchanlik, ko‘pchilikning irodasiga so‘zsiz bo‘ysinish kabi xususiyatlari,ularning ushbu og‘u tuzog‘iga tushib qolishiga sabab bo‘ladi. Giyohvandlar narkotik moddalarga nisbatan dastlab ruhiy,so‘ngra jismonan bog‘lanip qoladilar. Ruhiy bog‘lanishdeganda insonning giyohvand moddalar ta‘sirida dastlab his etgan, yoqimli sezgi va kechinmalarini yana qaytadan his etishga intilish tushuniladi. Ana shu dastlabki bosqichdayoq organizmning talabini u yoki bu sabablarga ko‘ra qondirmaslik bemor kayfiyatining buzilishi, ya‘ni depressiya holatini keltirib chiqaradi va unda narkotik moddaga nisbatan bog‘lanish paydo bo‘la boshlaydi. Bu bosqichda nevroz alomatlari ko‘zga tashlanib, jahlning tez chiqishi, charchash, fikrning tarqoqligi, sezuvchanlikning ortishi, vegetativ asab tizimi faoliyati buzilishi belgilari paydo bo‘ladi.