2-mavzu. Yo‘l qurilish ishlarini tashqil qilishning asosiy xususiyatlari. Reja

T
p
 -
birinchi zaxvatkalagi birinchi zveno i sh i boshlanishi vaqtidan boshlab oxirgi 
zvenoning oxirgi zaxvatkadagi i shi tugagungacha bo‘lgan davr. 
Xususiy potokni ishga tushirish davri birinchi zvenoning birinchi zaxvatkadagi ishi 
boshlanishi vaqtidan to ushbu zaxvatkada oxirgi zveno ish tugatgungacha bo‘lgan 
vaqtgacha davom etadi. Ushbu vaqt davomida xususiy potokning barcha tarkibiy 
zvenolari ishga kirishadi. Ixtisoslashtirilgan potokka tatbikan ishga tushirib davri 
birinchi zvenoning birinchi xususiy Lotokdagi ishi boshlanishi vaqtidan to ushbu 
zaxvatkada oxirgi xususiy potokning oxirgi zvenosi ishi boshlangungacha bo‘lgan 
davrdan iborat. 
102 rasmda ikki kavatli asfaltbeton koplamali yo‘l qurilishida ikkita xususiy 
potoklar ikki smenada ishlaganda ixtisoslashtirilgan potok ishini boshlashga misol 
keltirilgan (1-3 va 4-5). 
102-rasm. Ikki qatlamli asfalt-beton koplama qurilishida ikki 
smenali ish asosida potokni yo‘lga kuyish grafigi. 
a - zaxvatkalar teng bo‘lgan da; b - ikkitsshi zaxvatkalarda; 1 ~ asosni tozalash va tayyorlash; 2 
- kuyi satlamni tortish; 3 - ko‘ti satlamni tayyorlash; 4 — yusori satalmni tortit; 5 - yusori 
satlamni sushimcha salinlashtirish. 
Ishni tugatish davri deganda birinchi zveno oxirgi zaxvatkadagi ishni tugatib, 
ushbu oxirgi zaxvatkada potokning oxirgi zvenosi ishni tugatgungacha boshqa 
ob’ektga ishlash uchun ketadigan vaqtga aytiladi. 
YAkunlangan ish jarayoni uchastkasi yoki keyingi elementlarni bajarish uchun 
tayyorlab kuyilgan konstruktiv yo‘l elementa zadel deb ataladi. Zadellar keyingi 
bulinmalar ishini ta’minlash uchun zaxira sifatida kerak. Mavsumiy va joriy zadellar 
mavjud. Mavsumiy zadel deganda, masalan, tayyor (mavsumiy) kompleks 
unumdorligiga mo‘ljallangan tayyor yo‘l poyi uchastkasi ko‘rinishidagi yo‘l 
to‘shamaini qurish bo‘yicha avtomatlashtirilgan komplekt ishini ta’minlovchi zadel 

---

tushuniladi. Bunday zadel, komplekt ishini ta’minlashdan tashqari, yo‘l to‘shamai 
qurilishidan bir yil oldin kurilgan yo‘l poyi sifatini oshiradi. 
Mavsumiy zadel deganda qishda yo‘l to‘shamai asosini qurish uchun yilning 
kulay davrida (yozda, kuzda) yo‘l poyini barpo etish bo‘yicha zadellar tushuniladi. 
Joriy zadel deganda mazkur ish jarayoni yoki yo‘l elementa bo‘yicha zveno yoki 
brigadaning uzluksiz ishini ta’minlash uchun qabul kilingan zaxvatka uzunligiga 
karrali bo‘lgan uchastka tushuniladi. 
Zadel uchastkasi uzunligi turli ishlar uchun bittadan bir nechta zaxvatkagacha 
bo‘lishi mumkin. U ishlar turlariga qarab maxsus grafik bo‘yicha belgilanadi. 
Ishlar ketyga-ketligi grafigi bir va ikki smenali ishlar uchun tuziladi. 
Yo‘l ishlarini unumdorligi bo‘yicha tanlab olingan mashinalar bilan 
kompleks mexanizatsiyalashning ilojisi bo‘lmagan xollarda turli potoklarda va turli 
zaxvatkalarda zaxvatka uzunligi bo‘yicha bir xil mahsulotni bermaydigan 
mashinalar ishlaydi. Bu ayniksa deyarli xar bir piketda er ishlari hajmlarining 
uzgarib turishi okibatida kiyinchiliq tugdiradi. SHuning uchun er ishlari 
zaxvatkalarda fizik hajmlarda (kub.m) bir xil unumdorlik hisobida tashqil etiladi. 
Yo‘l to‘shamai qatlamlarini qurishda piketlardagi va zaxvatkalardagi ishlar hajmlari 
deyarli bir xil bo‘lib, ammo turli zaxvatkalarda ishlarni bajaradigan mashinalar u 
unumdorligi bo‘yicha fark qiladi. Bu shunga olib keladiki, bir kator zaxvatkalarda 
unumdorligi yuqorirok mashinalar smena topshirigini kiskarok muddatlarda bajarib 
bo‘ladi va ulardan to‘liq foydalanilmaydi. 
Yo‘l qurilishi ishlarini tashqil qilishning potoksiz usullari. 
Qurilishning 
potoksiz usullari shundan iboratki, qurilishi rejalashtirilgan yo‘lning xamma si 
aloxdda uchastkalarga bulinadi va ularda turli tashqilotlar ishlaydi. Har bir 
uchastkadagi bajariladigan er ishlaridan tortib koplama qurilishigacha bo‘lgan ishlar 
bitta tashqilotga topshiriladi. Har bir uchastkada mahalliy sharoitlardan kelib chikib, 
qurilish bulinmasi uz ixtiyoridagi ishlab chiqarish vositalari va kadrlardan 
foydalanib barcha ishlarni to‘tash uchastkadagi ishlar qanday borishidan kat’iy nazar 
mustakil olib boradi. Barcha bulinmalar kkrilish ishlarini bir vaqtda, belgilangan 
muddatda tugatishlari kerak. Potoksiz usuldagi ishlar grafik tarzda 103-rasmda 
tasvirlangan. Avval A dan V gacha bo‘lgan barcha uchastkalarda sun’iy inshootlar 
kuriladi (muddat I), keyin yo‘l poyi (muddat II), yo‘l to‘shamai asosi (III), koplama 
(IV), yo‘l sharoitlari (V) kuriladi. Uchastkalarni bir xil ish hajmlari hamda ularni 
bajarishning bir xil sharoitlari bo‘yicha taksimlash ancha kiyin bo‘lishi mumkin, 
shuning uchun mehnat va ishlab chiqarish vositalari xarajatlari uchastkalar o‘rtasida 
fark qiladi. Uchastkalar raxbarlarining tajribasi va /ashkiliy kobiliyatlarida ham 
farklar bo‘lishi mumkin, bu esa uchastkalardagi ishlarning turli muddatlarda, ammo 
belgilangan direktiv muddatdan kechiktirmasdan bajarilishiga olib keladi (yuqori T
s
chizig‘i). 

---