Falsafiy-tafakkur-evolyutsiyasi pdf



Download 188,31 Kb.
Pdf ko'rish
bet3/9
Sana01.01.2022
Hajmi188,31 Kb.
#294199
1   2   3   4   5   6   7   8   9
Bog'liq
falsafiy-tafakkur-evolyutsiyasi

To‘rtinchidan, Qadimda Sharq falsafasi ham, G‘arb falsafasi ham yaxshilik va 


yomonlik, go‘zallik va xunuklik

adolat va adolatsizlik

, do‘stlik, birodarlik, 

muhabbat va nafrat, baxt, lazzatlanish va azob chekish, ilmu ma'rifat kabi 

muammolarning yechimini izlagan

. Bu jarayon o‘sha davr buyuk 

faylasuflarining fikrlarida ayniqsa, bo‘rtib namoyon bo‘ladi, masalan:

- Konfutsiy: “Odamlar seni bilmasliklaridan g‘am chekma, o‘zing odamlarni 

bilmasligingdan g‘am chek”;

- Lao-szi: “Yuksak fazilatli inson odamlar bilan munosabatlarda xushmuomala 

bo‘lishi, mamlakatni boshqarishda izchil bo‘lishi lozim; ishda imkoniyatlardan 

kelib chiqishi, harakatda vaqtni hisobga olishi lozim”;

- Zardo‘sht: “Ezgu fikr, ezgu so‘z, ezgu amal”;

- Geraklit: “Men uchun bir kishi, agar u hammadan yaxshi bo‘lsa, o‘n ming 

kishiga teng”;

- Demokrit: “Axmoqni maqtagan aslida unga yomonlik qiladi;

- Epikur: “O‘lim qo‘rqinchli emas: men ungacha mavjudman, u mendan keyin 

mavjud”;


- Platon: “Oliyhimmatlilik – vaziyatdan mohirona foydalanish: aql-idrok bilan 

bog‘langan sahovatlilik”;

- Aristotel: “Do‘stlik birga yashashning zaruriy shartidir” deb hisoblaydi. 

Shuningdek uning fikricha, ma'naviyat va ma'rifat shunday bebaho boylikki, 

dunyoda undan naf ko‘rmaydigan inson yo‘q va bo‘lmaydi ham. Marifat oddiy 

xalq ommasiyu, tijorat ahli uchun ham, olim-u fuzalo, shohu sulton uchun ham 

bir xilda zarur va muhimdir. Ham o‘ng qo‘lida va ham chap qo‘lida adolat 

tarozisini qo‘tarib olmagan, bilimi, odobi, muomalasi bilan xalqining ko‘ngliga

yo‘l topmagan shoh, yurtni boshqara olmaydi. El-yurtni obod va farovon qilish,

xalqning olqishiga sazovor bo‘lish, mazlumlarni zolimlar istibdodidan himoya 

qilish, adolatni qaror toptirish uchun podshohlarda insofu-diyonat, mehr-

shafqat bo‘lishi lozim

1

. Arastu o‘zining baxt haqidagi falsafiy qarashlarini 



rivojlantirib, ma'lum vaqtlarda baxtli bo‘lib, qolgan vaqtlarda baxtsiz bo‘lgan 

kishilar emas, butun umr yaxshi yashagan odamni baxtli deyish mumkin, 

mukammal yaxshilik bilan yashash esa baxt saodatdir, deb hisoblaydi.

Beshinchidan, falsafiy bilimning dunyoqarash bilan bog‘liqligi ham G‘arb va 

Sharq falsafasi rivojlanishining qonuniyatidir

. Biz istaymizmi, yo‘qmi, lekin 

falsafiy g‘oyalar, qarashlar, nazariyalar va tizimlar yo idealistik, yo 

materialistik, ba'zan eklektik (bu ikki dunyoqarashning birikmasi) bo‘ladi. 

Jumladan, qadimgi Yunonistonda Milet falsafiy maktabi namoyandalarining 

asarlarida falsafiy muammolarning materialistik talqiniga duch kelish mumkin.

Bu 

maktab asoschisi Fales suvni



, Anaksimen – havoni, Anaksimandr – apeyron

(mavhumlik)ni hamma narsaning birinchi asosi deb hisoblaydi. Dunyoning 

materialistik asoslarini Anaksagor taklif qiladi. Uning fikricha, barcha narsalar 

muayyan «urug‘lar»dan iborat. Ularni Anaksagor gomeometriyalar deb 

nomlagan. Empedokl o‘zining “Tabiat haqida” asarida olov, havo (uni 

Empedokl efir deb nomlagan), suv va yer turli narsalarning birinchi asoslaridir,




deb qayd etgan.

Shunga o‘xshash fikrlarga Sharq falsafasida ham duch kelishimiz mumkin. 

Masalan, Zardushtiylik ta'limotida olov, hindlarning qadimgi falsafiy kitobi 

“Upanishada”da, shuningdek “Chorvaka” qadimgi hind falsafiy maktabiga doir

manbalarda suv, olov, yer, havo, butun borliqning substansional asosidir, deb 

qayd etiladi. Bu fikr esa Empidokl ta'limoti bilan hamohangdir.




Download 188,31 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©www.hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish